در قانون کار و سایر مقررات استخدامی و کاری انجام هر گونه کار تابع مستحق دریافت حق الزحمه است و اگر درآمد دریافتی عنوان حقوق داشته باشد در مقابل این درآمد کسورات حقوق و دستمزد نیز تعریف و تعیین شده است. کسورات حقوق و مزایا انواع مختلفی دارد که در قوانین و مقررات مختلف تعیین شده است. از آنجا که منبع درآمد کارکنان کار تابع اعم از دولتی یا غیردولتی کارفرما است لذا قانونگذار کارفرما را مکلف به کسر کسورات از حقوق و واریز به حساب‌های مشخص شده کرده است.
روابط استخدامی متنوعی در کشور وجود دارد و با توجه به اینکه حوزه تخصصی کارتابان قانون کار است لذا در این مقاله فقط به کسورات قانونی حقوق کارگران مشمول قانون کار پرداخته می‌شود.
فهرست مطالب
انواع کسورات حقوق و دستمزد و مزایا
کسورات حقوق کارگران را می‌توان از لحاظ منبع بدهی کارگر به چند دسته تقسیم کرد:
1-کسورات حقوق و مزایا با منبع قانونی مانند مالیات و بیمه
2-کسورات حقوق و دستمزد قراردادهای گروهی مانند بیمه تکمیلی، صندوق قرض الحسنه، تعاونی مسکن و مصرف و …
3-کسورات حقوق و دستمزد ناشی از بدهی و دین کارگر به کارفرما
4-کسورات حقوق و مزایای حقوق کارگران ناشی از آرای مراجع قضایی و توقیف قسمتی از حقوق کارگر
کسورات قانونی فیش حقوق کارگران
عمده و شناخته شده ترین کسورات قانونی کارگران مالیات بر درآمد حقوق کارگران و حق بیمه تامین اجتماعی سهم کارگران هستند.
کسورات مالیات حقوق کارگران
در قانون مالیات‌های مستقیم درآمد ناشی از حقوق کارگران مشمول مالیات شده است. حقوق و دستمزد و مزایای کارگران شامل موارد و آیتم‌های مختلفی است که در قانون مالیات برخی از این موارد از پرداخت مالیات حقوق معاف هستند.
علاوه بر معافیت دائمی برخی از موارد حقوق و دستمزد و مزایا از مالیات، به صورت سالیانه در قانون بودجه سقفی به عنوان سقف معافیت مالیات بر درآمد حقوق تعیین می‌شود. درآمد مشمول مالیات کارگران تا رسیدن به این سقف از کسورات حقوق و دستمزد و مزایا معاف می‌شود و به مبلغ مازاد بر سقف با توجه به نرخ و جدول مالیات حقوق محاسبه مالیات حقوق کارگران انجام شده و مبلغ مالیات به حساب دارایی واریز می‌شود.
در مقاله تمام نکاتی که درباره مالیات حقوق کارگران و کارکنان باید بدانید! به طور کامل و جامع به انواع مالیات، ریز موارد مشمول مالیات حقوق، معافیت های مالیاتی، نرخ مالیات حقوق 1401 و مقررات مربوطه به نحوه پرداخت مالیات حقوق پرداخته شده است.
علاوه بر اینکه قسمتی از کسورات حقوق و دستمزد و مزایا به درآمد ماهیانه کارگران تعلق می‌گیرد کسری دیگری نیز از بابت مالیات عیدی و پاداش کارگران باید اعمال شود. عیدی و پاداش سالانه کارگران معادل یک دوازدهم سقف معافیت مالیاتی سالانه از مالیات معاف است. بهتر است مالیات حقوق و عیدی به صورت تعدیل سالانه محاسبه و پرداخت شود. محاسبه جداگانه و مجزای این دو از هم باعث کسورات بیشتری از کارگران می‌شود.
در جدول مالیات حقوق 1401 نیز با نحوه محاسبه و مقررات مالیات حقوق 1401 با مثال به طور کامل توضیح داده شده است.
کسورات بیمه تامین اجتماعی کارگران
در قانون تامین اجتماعی و قانون کار بیمه شدن کارگران بدون توجه به مدت کار الزامی است. در منابع درآمدی تامین اجتماعی مبلغ ماهانه حق بیمه کارگران به 3 قسمت تقسیم شده است. مبنای محاسبه حق بیمه کارگران مجموع درآمد مشمول تامین اجتماعی است. برخی از موارد حقوق و دستمزد و مزایای کارگران مانند حق اولاد، عیدی و پاداش، سنوات و بازخرید مانده مرخصی معاف از پرداخت بیمه تامین اجتماعی هستند.
کل حق بیمه سهم کارگران معادل 30 درصد حقوق و مزایای مشمول بیمه کارگران تعیین شده است. 20 درصد حق بیمه سهم کارفرما، 7 درصد سهم کارگر، 3 درصد بیمه بیکاری سهم کارفرما خواهد بود. بنابراین 7 درصد حق بیمه سهم کارگر جزو کسورات قانونی حقوق و دستمزد و مزایای کارگران محسوب می‌شود.
کسورات قراردادهای گروهی کارگران
در اغلب کارگاه‌های متوسط و بزرگ کارگران با همکاری کارفرما اقدام به انجام کارهای جمعی برای بهره مندی کارگران از منافع آن می‌کنند. از جمله قراردادهای رایج گروهی می‌توان به مواردی مانند بیمه تکمیلی، بیمه عمر، صندوق قرض الحسنه، تعاونی مسکن و تعاونی مصرف اشاره کرد.
با توجه به اینکه تامین هزینه این موارد بر عهده کارفرما نیست و کارگر مکلف به تامین هزینه آن است با همکاری کارفرما مبالغ مربوطه به صورت ماهانه از حقوق و دستمزد و مزایای کارگران کسر و به طرف حساب پرداخت می‌شود. میزان اقساط ماهانه این موارد طبق تبصره ماده 45 قانون کار با توافق طرفین خواهد بود. ممکن است در برخی کارگاه‌ها برخی کارفرمایان به صورت اختیاری و در جهت رفاه حال کارگران قسمتی از این اقساط را تقبل کنند که از لحاظ قانونی الزامی به این کار نیست.
بدهی کارگر به کارفرما
ممکن است در طول مدت قرارداد کار شرایطی پیش آید که کارگر به کارفرمای خود بدهکار شود. در ماده 44 قانون کار دیون کارگر به کارفرما و شرایط اعمال آن در کسورات حقوق و مزایا پیش بینی و تعریف شده است.
چرا کارگر باید به کارفرما بدهکار باشد؟ مساعده، اشتباه محاسبه و پرداختی در گذشته، وام های قرض الحسنه، مال الاجاره خانه مسکونی و خسارت کارگر به کارفرما و کارگاه از جمله مواردی هستند که جزو دیون رایج کارگران به کارفرمایان هستند. کارفرما با رعایت مواد 45 و 44 قانون کار می‌تواند دیون خود را در کسورات حقوق و دستمزد و مزایای کارگران اعمال کند.
توقیف حقوق و دستمزد و مزایای کارگران
اگر کارگر در مراجع قضایی محکوم به پرداخت مبلغی شود و طلبکار از طریق اجرای احکام دادگستری حقوق ماهانه کارگر را توقیف کند. در چنین شرایطی مقررات ماده ۹۶ قانون اجرای احكام مدنی حاکم خواهد بود. در صورتی که محکوم علیه (کارگر) دارای عائله (زن یا فرزند) داشته باشد حداکثر یک چهارم حقوق و مزایا و در غیر این صورت حداکثر یک سوم حقوق و مزایا بازداشت خواهد شد. بنابراین کارفرما می‌تواند در این شرایط مبلغ مورد نظر را در کسورات حقوق و دستمزد و مزایای کارگران اعمال کند. بدیهی است که تا زمانی که کارگر در کارگاه مشغول به کار بوده و رابطه مزد بگیری دارد این امر امکانپذیر است و پس از قطع رابطه کاری کارفرما تکلیفی بر این کار ندارد.
