«دیگر حتی یک روز هم توان کار در اینجا را ندارم» این حرف‌ها را یک کارگر که در معدن کار می‌کند می‌گوید: کارگری که طبق گفته خودش ۲۰ سال کار در فضای تنگ و تاریک معدن وی را در شرایطی قرار داده که دیگر حتی توانِ یک ساعت کارِ اضافی در معدن را هم ندارد؛ این کارگر می‌گوید که درخواست بازنشستگی سخت و زیان‌آور دادم ولی این پروسه بیشتر از یکسال طول کشیده است.
قانون به دلیل آسیبی که در طول کار به کارگران مشاغل سخت و زیان‌آور وارد می‌شود، معافیت‌هایی برای این کارگران در نظر گرفته است. براساس بخش اول بند (ب) تبصره ۲ ماده ۷۶ قانون تامین اجتماعی، «افرادی که حداقل بیست سال متوالی و بیست و پنج سال متناوب در کارهای سخت و زیان‌آور (مخل سلامت) مشغول به کار باشند و در هر مورد حق بیمه مدت مزبور را به سازمان پرداخته باشند می‌توانند تقاضای مستمری بازنشستگی نمایند. هر سال سابقه پرداخت حق بیمه در مشاغل سخت و زیان‌آور یک و نیم سال محاسبه خواهد شد.»
این معافیت‌ها ولی به سختی برای کارگران اعمال می‌شود. به صورت کلی، پروسه‌ای که کارگران برای دریافت عنوان سخت و زیان‌آوری طی می‌کنند و بعد از آن پروسه‌ای که باید برای رسیدن به بازنشستگی پیش از موعد بگذرانند سخت و بسیار طاقت‌فرسا است؛ چرا که نه کارفرمایان تمایلی به پرداختِ ۴ درصد حق بیمه بازنشستگی کارگران مشاغل سخت و زیان‌آور را دارند و نه تامین اجتماعی می‌خواهد بارِ پرداخت مستمریِ بازنشستگی را ده یا پنج سال زودتر از موعد به دوش بکشد.
در چنین شرایطی که حتی کارگران مشاغل سخت و زیان‌آور به سختی از معافیت‌های این شغل بهره‌مند می‌شوند، بازهم افرادی به دنبالِ سخت‌تر کردن وضعیت برای این کارگران هستند. اتاق بازرگانی قصد دارد ترکیبِ کمیته مشاغل سخت و زیان‌آور را به سود کارفرمایان و تامین اجتماعی تغییر دهد.
یک سوال مهم که شاید برای افرادی که در مشاغل سخت و زیان‌آور کار می‌کنند پیش بیاید این است که کمیته مشاغل سخت و زیان‌آور چیست و چه وظیفه‌ای دارد؟ اصلی‌ترین کار این کمیته تشخیص و تطبیق مشاغل سخت و زیان‌آور با آیین‌نامه مشاغل سخت و زیان‌آور است. این کمیته ۵ عضو اصلی و ۵ عضو علی‌البدل دارد و اعضای آن عبارتند از: معاون روابط کار سازمان کار و یا نماینده وی، معاون امور بیمه‌ای اداره کل تامین و نماینده وی، کارشناس مسئول بهداشت حرفه‌ای معاونت بهداشتی دانشگاه، نماینده کارگران حسب معرفی تشکل حائز اکثریت استان و نماینده کارفرمایان حسب معرفی کانون انجمن‌های صنفی کارفرمایی استان.
طبق گفته فعالان کارگری، این کمیته در حال حاضر بسیار سخت و دشوار با درخواست سخت و زیان‌آوری مشاغل موافقت می‌کند و اگر اقداماتِ اتاق بازرگانی به نتیجه برسد اوضاع بسیار دشوارتر از این نیز خواهد بود.
علیرضا فتحی، عضو هیئت مدیره کانون عالی شوراهای اسلامی کار و عضو کمیته سخت و زیان‌آور، درباره تصمیم شورای گفتگوی اتاق بازرگانی و تلاش‌های این اتاق برای تغییر در آیین‌نامه مشاغل سخت و زیان‌آور می‌گوید: اتاق بازرگانی در پی تغییر ترکیبِ کمیته مشاغل سخت و زیان‌آور است؛ ترکیبی که مورد نظر آن‌هاست کار را برای کارگران بسیار دشوارتر می‌کند. حتی با ترکیبِ فعلی کار سخت و تجمیع نظر و رسیدن به رای نهایی دشوار است چه برسد به اینکه این ترکیب دچار تغییر و تحول شود و به هم بخورد.
فتحی در ادامه می‌گوید: جهت‌گیری اتاق بازرگانی به سمتی است که ترکیبِ کمیته به نفع سازمان تامین اجتماعی، که بیشتر مواقع مقاومتِ بسیاری برای موافقت با سخت و زیان‌آوری مشاغل دارد، تغییر خواهد داد و این به ضرر کارگران است.
فتحی در ادامه به ریشه گرفته شدنِ این تصمیمات بدونِ حضور نمایندگان کارگری انتقاد می‌کند و می‌گوید: اگر قرار است تصمیمی برای کارگران گرفته شود باید این تصمیم در حضور نمایندگان کارگری گرفته شود ولی شورای به اصطلاح گفتگوی اتاق بازرگانی هیچ ارزشی برای سه جانبه‌گرایی قائل نشده است. حتی آنطور که ما از گوشه و کنار شنیده‌ایم از تامین اجتماعی هم در این جلسات دعوت صورت نگرفته است.
عضو هیئت مدیره کانون عالی شوراهای اسلامی کار بیان کرد: ما نسبت به این وضعیت معترض هستیم، قاعدتا وظیفه تصمیم‌گیری درباره آیین‌نامه مشاغل سخت و زیان‌آور و ترکیبِ کمیته مشاغل مذکور با شورای عالی حفاظت فنی است؛ ولی اتاق بازرگانی بدون اعتنا به نظر آن‌ها در پی تغییراتی است که این تغییرات ضدکارگری است. وقتی نمایندگان کارگری در مراحل اخذ این تصمیمات حضور نداشته باشند. نباید چیزی بیشتر از این انتظار داشته باشیم.
فتحی در ادامه با اشاره به شرایط دشوار کارگران برای گرفتن معافیت مشاغل سخت وزیان‌آور می‌گوید: از آنجا که عنوان شغلی کارگران خیلی مواقع به اشتباه رد می‌شود، در نتیجه کارگران باید مسیر سختی برای بهره‌مندی از معافیت‌های مشاغل سخت و زیان‌آور طی کنند. این موضوع در مجموعه‌هایی که طرح طبقه‌بندی مشاغل در آن‌ها رعایت نمی‌شود به مراتب بیشتر اتفاق می‌افتد، به طور معمول کارفرما عنوان کارگر را کلی، مثلاً کارگر ساده و اپراتور و … رد می‌کند و این موضوع کارگران را برای گرفتن حقوقشان با مشکل مواجه می‌کند.
وی می‌گوید: نماینده بهداشت و تامین اجتماعی در کمیته مشاغل سخت و زیان‌آور معمولا با چنین مواردی به سختی برخورد می‌کنند و سخت و زیان‌آوری شغل را تایید نمی‌کنند. همانگونه که قبلا گفتم با تصمیمی که اتاق بازرگانی گرفته این وضعیت بدتر خواهد شد و کارگرانی که سالیان سال در فضای آلوده و در شرایط سخت و زیان‌آور کار کرده‌اند برای رسیدن به حقشان با مشکلات زیادتری باید دست و پنجه نرم کنند.
حذف و یا سخت‌تر کردن معافیت‌های مشاغل سخت و زیان‌آور برای کاهش تعداد بازنشستگی‌های قبل از موعد، از راه حل‌هایی است که برای کم کردن بار صندوق تامین اجتماعی و به تعویق انداختن ورشکستگی آن پی گرفته شده؛ راه‌حلی که قرار است شرایط را برای کارگران و بازنشستگان بهبود بخشد اما در واقعیت برعکس عمل می‌کند. همه این اقدامات کارگران را برای رسیدن به حداقل حقوقی که برایشان باقیمانده ناتوان‌تر می‌کند. ناتوان‌کردن هر روز کارگران تنها اتفاق ثابتی است که در طول این سال‌ها شاهدش بوده‌ایم.
مطالب مفید در مورد سخت و زیان‌آور را نیز حتما بخوانید
چگونه خیلی راحت ریز حقوق و مزایای 1402 خود یا کارکنان خود را دقیق محاسبه کنید؟
برای دریافت آنلاین و فوری فیش حقوقی 1402 قانون کار پایه سنوات تجمیعی، مزد شغل، حق مسکن، بن کارگری، حق اولاد، اضافه کاری، شب کاری، نوبت کاری، جمع کاری، ماموریت، حق بیمه، مالیات حقوق... طبق آخرین مقررات و همه در یک برگه PDF قابل چاپ به شکل فیش حقوقی (رایگان و حرفه‌ای)
