از لحاظ قانونی کارفرما مکلف است حق بیمه کارگران را به صورت ماهانه و طبق حقوق و مزایای پرداختی واقعی به کارگر نزد صندوق تامین اجتماعی واریز کند. واریز حق بیمه واقعی و بر مبنای حقوق و مزایای پرداخت شده به کارگر، تامین اجتماعی را در ارائه خدمات کمک می‌کند و باعث می‌شود کارگران موقع بازنشستگی حقوق بالاتری دریافت کنند. تفاوت در حق بیمه واقعی و حق بیمه پرداختی از طرف برخی کارفرمایان باعث می‌شود کارگران مستمری بازنشستگی و یا حقوق بیمه بیکاری پایین‌تری دریافت کنند.
اختلاف بین حق بیمه واقعی و پرداختی معمولا در مواردی مانند مزایای به تبع شغل از جمله حق سرپرستی، حق جذب و حق مسئولیت و مزایای به تبع مزد مانند بیمه اضافه کاری، شب کاری، نوبت کاری، جمعه کاری، حق ماموریت اتفاق می‌افتد. کارفرمایان متخلف معمولا حق بیمه کارگران را صرفاً با حداقل حقوق و مزایای قانون کار واریز می‌کنند.
در این مقاله به چه مواردی در مورد حق بیمه واقعی کارگران پرداخته شده است؟
- کارگران چگونه می‌توانند در طول مدت اشتغال و بعد از بازنشستگی پیگیری و مطالبه واریز حق بیمه واقعی و بر مبنای حقوق و مزایای دریافتی را انجام دهند؟
- پرداخت حق بیمه واقعی کارگران در چه زمانی اهمیت دارد؟
- آیا پیگیری و مطالبه واریز حق بیمه واریزی پس از بازنشستگی امکان‌پذیر است و باعث افزایش حقوق بازنشستگی می‌شود؟
- مراحل پیگیری مابه التفاوت حق بیمه واقعی در اداره کار، تامین اجتماعی و دیوان عدالت اداری چگونه انجام می‌شود؟
سوالات بالا و سوالات مشابه بسیاری در این زمینه به ذهن کارگران شاغل و بازنشسته می‌رسد که در این مقاله پاسخ این سوالات داده خواهد شد.
فهرست مطالب
تفاوت حق بیمه واقعی و حق بیمه پرداختی چه عواقبی برای کارگران دارد؟
اگر در لیست بیمه کارگران، حقوق و مزایای دریافتی کارگران کمتر از حقوق و مزایای واقعی کارگران ثبت شود باعث می‌شود حق بیمه پرداختی به تامین اجتماعی نیز کمتر باشد. حق بیمه پرداختی حتی اگر مغایر با حقوق و مزایای واقعی کارگر باشد در سوابق بیمه کارگران درج شده و این مبلغ به عنوان مبنا در محاسبات تامین اجتماعی خواهد بود.
مبنای محاسبه حقوق و مستمری بازنشستگی و از کارافتادگی
مهم ترین تاثیر حق بیمه پرداختی کارگران در حقوق و مستمری بازنشستگی است. حقوق و مستمری از کارافتادگی نیز اهمیت زیادی داشته و از این قاعده مستثنی نیست. طبق فرمول محاسبه حقوق و مستمری بازنشستگی تامین اجتماعی حقوق بازنشستگی از ضرب سنوات پرداخت بیمه در میانگین دستمزد 2 سال آخر به دست می‌آید. پس ملاحظه می‌شود در صورتی که در دو سال آخر کار حق بیمه واقعی پرداخت نشود و بیمه کارگر بر اساس حداقل و یا مبلغی پایین‌تر از حقوق و مزایای واقعی وی واریز شود به طور مستقیم در حقوق و مستمری بازنشستگی تاثیر دارد.
مبنای محاسبه حقوق و مقرری بیمه بیکاری
حقوق و مقرری بیمه بیکاری برابر با 55 درصد میانگین مزد یا حقوق روزانه کارگر در 90 روز آخر خواهد بود. ملاحظه می‌شود که حق بیمه پرداختی تاثیر مستقیم در حقوق بیمه بیکاری دارد. در صورتی که حق بیمه واقعی و حق بیمه پرداختی مغایرت داشته باشند حقوق بیمه بیکاری نیز طبق حق بیمه پرداختی محاسبه خواهد شد. بدیهی است در صورتی که 55 درصد میانگین مزد از حداقل حقوق قانون کار کمتر باشد، حداقل حقوق قانون کار پرداخت خواهد شد.
کارگران از چه زمانی پیگیر پرداخت حق بیمه واقعی باشند؟
در زمان اشتغال و واریز بیمه های آینده
دو مورد بالا، بویژه تاثیر منفی پرداخت حق بیمه کمتر از حقوق واقعی کارگران در حقوق بازنشستگی که مادام العمر است ایجاب می‌کند کارگران نسبت به پرداخت بیمه واقعی خود پیگیر و حساس باشند.
علاج واقعه قبل از وقوع باید کرد
با توجه به اینکه واریز حق بیمه واقعی در زمان اشتغال و زمان واریز بیمه به طور مستقیم و بدون هیچ مانعی در سوابق بیمه ثبت می‌شود بنابراین بهترین زمان برای پیشگیری از عواقب و عوارض عدم واریز حق بیمه واقعی در زمان اشتغال و واریز بیمه است.
کارگران از طریق سامانه اینترنتی تامین اجتماعی و سامانه پیامکی آن به صورت غیرحضوری هم می‌توانند از حقوق پرداختی به بیمه خود مطلع شوند و در صورتی که ملاحظه کنند حق بیمه آنان واقعی واریز نمی‌شود در همان زمان پیگیری نمایند.
در زمان اشتغال و واریز بیمه های گذشته
در صورتی که کارگر متوجه شود که در گذشته حق بیمه وی با حقوق واقعی واریز نشده است، می‌تواند از طریق اداره کار و تامین اجتماعی نسبت به الزام کارفرما به پرداخت مابه التفاوت حق بیمه پرداختی و حق بیمه واقعی اقدام نماید.
پیگیری و مطالبه حق بیمه واقعی پس از بازنشستگی
کارگرانی که بازنشسته شده‌اند و به هر دلیلی در طول مدت اشتغال و قبل از بازنشستگی نتوانسته‌اند کارفرما را مکلف به پرداخت حق بیمه واقعی کنند پس از بازنشستگی می‌توانند پرداخت مابه التفاوت حق بیمه واقعی و پرداختی را پیگیری نمایند. هر چند پیگیری پس از بازنشستگی به مراتب مشکل و زمان بر خواهد بود.
نحوه پیگیری و مطالبه پرداخت مابه التفاوت حق بیمه پرداختی و واقعی در اداره کار، بیمه و دیوان عدالت اداری
برای پرداخت حق بیمه واقعی راه‌ها و مراحل مختلف و متفاوتی وجود دارد که بسته به شرایط هر فرد راه حل متناسب باید اتخاذ شود.
ابتدا باید کارگران از طریق سامانه آنلاین و اینترنتی تامین اجتماعی یا سامانه پیامکی و یا مراجعه به کارگزاری‌های تامین اجتماعی از حق بیمه پرداختی و عنوان شغلی خود اطلاع یابند.
واریز حق بیمه واقعی در زمان اشتغال
در صورتی که کارگر متوجه شود که حق بیمه وی مغایر با حقوق واقعی و فیش حقوقی وی و با مبلغی کمتر از حقوق و مزایای واقعی وی پرداخت شده باید به ترتیب زیر عمل کند:
1-اطلاع موضوع به کارفرما و مذاکره با وی برای پرداخت حق بیمه واقعی و مطابق با فیش حقوقی و دریافتی واقعی. این کار برای لیست بیمه ماه های بعدی امکان پذیر است. برای مابه التفاوت حق بیمه ماه های گذشته کارفرما محدودیت دارد.
2-مراجعه به تامین اجتماعی و ارائه مدارک پرداختی و اطلاع دادن پرداخت حق بیمه با حداقل قانون کار و یا کمتر از حقوق واقعی به تامین اجتماعی.
تامین اجتماعی در کارفرمایان حقوقی و شرکت‌ها می‌تواند با حسابرسی و بررسی اسناد و دفاتر مالی از کارفرما مابه التفاوت حق بیمه واقعی و پرداختی را دریافت کند.
3-در مواردی که زمان زیادی از زمان ادعایی کارگر سپری شده باشد و لیست های بیمه قطعی شده باشند و کارفرما شخصیت حقیقی باشد یا اسناد و دفاتر مالی قانونی قابل بررسی نباشد تامین اجتماعی در دریافت مابه التفاوت حق بیمه محدودیت خواهد داشت.
در این شرایط کارگر باید از طریق شکایت اداره کار اقدام نماید. اقدام از طریق شکایت در اداره کار مراحلی دارد که در انتهای این مقاله آموزش داده شده است.
مطالبه و واریز حق بیمه واقعی پس از بازنشستگی
پس از بازنشستگی برای کارگر بازنشسته بیمه‌ای واریز نمی‌شود و بدیهی است که پیگیری حق بیمه با حقوق و مزایای واقعی از جمله حق بیمه اضافه کاری و … برای ایام و سنوات گذشته خواهد بود.
در این مرحله مراجعه مستقیم به کارفرما و تامین اجتماعی نتیجه بخش نخواهد بود و کارگر بازنشسته مجبور است از طریق اداره کار نسبت به مطالبه واریز حق بیمه حقوق و مزایای واقعی از جمله حقوق، اضافه کاری، شب کاری، نوبت کاری، جمعه کاری و مزایای مشمول بیمه اقدام کند.
نحوه مطالبه حق بیمه حقوق و مزایای واقعی از طریق اداره کار، بیمه تامین اجتماعی و دیوان عدالت اداری
مرحله1: شکایت در اداره کار
مساله به این صورت است که کارگر بازنشسته شده و یا کارگر شاغل مدعی است که حقوق و مزایای واقعی مشمول بیمه وی از حقوقی که کارفرما بر اساس آن بیمه واریز کرده بیشتر بوده و عدم واریز حق بیمه واقعی باعث کاهش مستمری بازنشستگی شده و یا خواهد شد.
پس اولین مساله این است که باید حقوق و مزایای واقعی کارگر شامل حقوق، پایه سنوات، اضافه کاری، شب کاری، نوبت کاری، جمعه کاری و سایر مزایای مشمول بیمه احراز شود.
این مساله اختلاف بین کارگر و کارفرما بوده و مرجع صالح به رسیدگی به این اختلاف و احراز حقوق و مزایای واقعی کارگر، مراجع حل اختلاف اداره کار است.
ابتدا باید کارگر از طریق سامانه جامع روابط کار شکایت خود را بر علیه کارفرما ثبت کند. مراحل ثبت شکایت اداره کار در مقاله راهنمای سامانه جامع روابط کار و سایت prkar.mcls.gov.ir آموزش داده شده است. کارگر در شکایت خود باید خواسته خود را با موضوع:
الزام کارفرما طبق ماده 148 قانون کار به پرداخت حق بیمه حقوق و مزایای واقعی از جمله مزد، پایه سنوات، حق مسکن، بن کارگری، اضافه کاری، نوبت کاری، جمعه کاری، شب کاری، حق ماموریت، حق سرپرستی، حق جذب و …
از موارد ذکر شده در بالا، هر کارگر بسته به مواردی که به وی تعلق می‌گرفته باید در دادخواست خود درج کند.
اداره کار در نهایت رای صادر می‌کند و در رای مزبور حقوق و مزایای واقعی کارگر که مشمول بیمه هستند مشخص شده و کارفرما مکلف می‌شود حق بیمه کارگر را طبق مبالغ احراز شده در متن رای به تامین اجتماعی واریز کند.
مرحله 2: ارجاع رای اداره کار به تامین اجتماعی جهت اجرا
پس از قطعی شدن رای اداره کار، کارگر از طریق سامانه، درخواست اجرای رای را کرده و سپس به اداره کار مراجعه می‌کند. اداره کار براساس درخواست اجرای رای از طرف شاکی، رای صادره را به انضمام نامه‌ای به تامین اجتماعی ارسال می‌کند. با توجه به اینکه سوابق مندرج در رای اداره کار در تامین اجتماعی قطعی شده و از طرفی در رای اداره کار، تامین اجتماعی مکلف به اجرا نشده (اداره کار صرفا کارفرما را می‌تواند مکلف کند) تامین اجتماعی از کارگر علاوه بر رای، مدارک و اسناد مالی و قرارداد کار و فیش حقوق درخواست می‌کند. در صورتی که کمیته تامین اجتماعی با رای اداره کار و اسناد اداره کار بتواند حقوق و مزایای واقعی کارگر را در سوابق بیمه وی اعمال کند این کار را انجام می‌دهد.
در اکثر موارد تامین اجتماعی رای اداره کار قابل اجرا نمی‌داند و از پذیرش اجرای آن خودداری می‌کند. تامین اجتماعی باید نتیجه درخواست اجرای رای را به صورت کتبی به کارگر و یا بازنشسته اعلام کند. بنابراین ادامه پیگیری مطالبه حق بیمه واقعی و مابه‌التفاوت آن با حق بیمه پرداختی در تامین اجتماعی متوقف می‌شود.
مرحله 3 : شکایت در دیوان عدالت اداری علیه تامین اجتماعی
کارگر در صورتی که در زمان اشتغال اقدام کرده باشد خواسته وی فقط شامل اعمال مابه التفاوت حق بیمه پرداختی و واقعی و اعمال آن در سوابق بیمه ای خود است.
در صورتی که کارگر پس از بازنشستگی اقدام به مطالبه حق بیمه واقعی کرده باشد علاوه بر مورد بالا، خواستار اعمال مابه التفاوت حق بیمه واقعی و پرداختی در حکم بازنشستگی خود نیز است.
پس از اینکه تامین اجتماعی به صورت کتبی عدم امکان اجرای رای اداره کار را اعلام کرد، متقاضی باید در این مرحله در دیوان عدالت اداری بر علیه تامین اجتماعی و شعبه مربوطه (نه بر علیه کارفرما و یا اداره کار) طرح شکایت کند.
متقاضی باید در دادخواست دیوان عدالت اداری خواسته خود را با این مضمون مطرح کند:
«مکلف کردن سازمان تامین اجتماعی به اجرای رای اداره کار و اعمال حقوق و مزایای احراز شده در رای اداره کار در سوابق بیمه ای و دریافت مابه التفاوت حق بیمه از کارفرما و اعمال حق بیمه واقعی طبق رای اداره کار در حکم و یا احکام بازنشستگی»
رای صادره اداره کار قطعی شده و رای قطعی لازم الاجراست و تامین اجتماعی نیز با رای دیوان عدالت اداری خواسته متقاضی را اجرا خواهد کرد.
اجرای اعمال مابه التفاوت حق بیمه واقعی و پرداختی چقدر زمان می‌برد؟
همان طور که در قسمت قبلی گفته شد مطالبه، پیگیری و اجرای رای اداره کار و دریافت مابه التفاوت حق بیمه واقعی و پرداختی در مراجع و ادارات مختلف انجام می‌شود که هر کدام به لحاظ قانونی و حجم پرونده‌های موجود زمان قابل توجهی می‌گیرد. شکایت اداره کار و قطعی شدن رای در ادارات مختلف ممکن است بین 1 الی 4 ماه زمان بر باشد. مراجعه اولیه به تامین اجتماعی نیز ممکن است از 1 الی 3 ماه زمان بر باشد. شکایت در دیوان عدالت اداری و صدور رای بدوی و تجدید نظر حداقل 1 سال زمان بر است. پس از صدور رای قطعی و نهایی دیوان عدالت اداری اجرای رای در تامین اجتماعی نیز چندین ماه زمان بر است.
در شرایط فعلی و با توجه به اطلاعات تجربی از شروع تا اتمام این فرآیند 1 الی 2 سال زمان صرف می‌شود.
