اخراج کارگران قراردادی چه شرایطی دارد؟

نفس عبارت اخراج کارگران بار منفی دارد و اخراج و تعدیل نیرو توسط کارفرمایان علل و دلایل مختلف و متفاوتی دارد که از دیدگاه کارگر یا کارفرما ممکن است عواقب مثبت یا منفی برای طرفین داشته باشد. هر کارگاه به عنوان یک بنگاه اقتصادی در یک فرآیند پویا و زنده مالی درآمد و هزینه قرار دارد، عوامل بسیار زیادی در شرایط مالی کارگاه تاثیر دارند. مانند شرایط اقتصادی کشور، نحوه مدیریت، بازاریابی، تغییر تکنولوژی، عوامل غیر مترقبه، حوادث، تغییر ساختار و … . این عوامل نقش مهمی را در نیاز و تصمیم کارفرما به اخراج کارگران قراردادی و یا به کارگیری کارگران با قرارداد کار موقت یا دائم را ایفا می کنند.

در صورت تعدیل نیرو و اخراج کارگران با قرارداد کار موقت یا دائم و یا سایر انواع قراردادهای کار کارفرما مکلف است حق و حقوق کارگر اخراج شده را طبق مقررات مربوط به اخراج کارگران در قانون کار پرداخت نموده و با وی تسویه حساب نماید.

معنی اخراج کارگران در قانون کار

اخراج مفهوم عام دارد که علاوه بر روابط کار در سایر امور نیز به کار برده می‌شود. در اینجا به مفهوم اخراج در روابط کارگری و کارفرمایی با استنباط و استدلال از مقررات قانون کار می پردازیم.

عبارت کارگران قراردادی در جامعه به معنی کارگران با قرارداد کار موقت گفته می شود در صورتی که تمام کارگران اعم از قرارداد کار موقت، دائم، شفاهی، کار معین، مدت موقت و … دارای قرارداد کار هستند و قراردادی محسوب می شوند. در صورت استفاده از عبارت کارگران قراردادی در ادامه مقاله هم به مفهوم کارگران با قرارداد کار موقت است.

سامانه قراردادهای کار کارتابان به شما در تنظیم قراردادکار کمک می‌کند.

در قانون کار کلمه اخراج به مفهوم فسخ قرارداد کار از جانب کارفرما به کار برده شده است. اخراج کارگران در قانون کار در حالت‌های مختلفی می تواند اتفاق بیافتد. رایج ترین شرایط و حالت‌های اخراج کارگران به ترتیب زیر هستند:

1- اخراج کارگران با قرارداد موقت یا دائم در اثنای قرارداد کار

1-1- اخراج کارگران پس از اتمام مدت تعلیق قرارداد

2-1- اخراج کارگران پس از مرخصی استعلاجی

2- اخراج کارگران قراردادی در اتمام قرارداد کار

زمانی که کارگر در مخصی استعلاجی به سر می برد یا از انواع مرخصی بدون حقوق استفاده می کند یا قرارداد کار وی در حالت تعلیق است باقی مانده مدت قرارداد کار وی حفظ می شود لذا چنانچه کارگر پس از رفع مدت تعلیق به هر دلیلی به کارگاه مراجعه نماید و کارفرما از پذیرفتن ادامه کار کارگر خودداری نماید طبق ماده 20 قانون کار اخراج کارگر تلقی می شود.

شرایط و مقررات اخراج کارگران با قرارداد کار دائم

اخراج کارگران با قرارداد کار دائم در شرایط زیر قابل انجام است:

1-در طول مدت آزمایشی با رعایت ماده 11 قانون کار.

متن ماده 11 قانون کار

2-اخراج کارگر در صورت قصور در انجام وظایف محوله و یا نقض آیین نامه انضباطی کارگاه

طبق ماده 27 قانون کار چنانچه کارگر آیین نامه های انضباطی کارگاه را رعایت نکرده و یا وظایف محوله را درست انجام دهد کارفرما می تواند با وصول نظر مثبت شورای اسلامی کار و یا انجمن صنفی و با رای مثبت کمیته انضباطی اخراج کند.

نظر مثبت تشکل کارگری عضو کمیته انضباطی در موجه شناخته شدن اخراج کارگران قرارداد دائم الزامی است.

متن ماده 27 قانون کار

پس از اخراج موجه کارگر قرارداد دائمی، تمام حق و حقوق کارگر اخراج شده اعم از حقوق و مزایای معوقه، عیدی و پاداش، سنوات و مانده مرخصی به وی پرداخت شده و با وی تسویه حساب شود.

شرایط و مقررات اخراج کارگران با قرارداد کار موقت

اخراج کارگران قراردادی در دو حالت قابل بررسی است. الف-اخراج کارگران قراردادی قبل از اتمام مدت قرارداد کار ب-اخراج کارگران قراردادی در اتمام قرارداد کار.

شرایط اخراج کارگران با قرارداد کار موقت قبل از اتمام قرارداد کار و در اثنای قرارداد کار با شرایط اخراج کارگران با قرارداد کار دائم یکسان است که در قسمت قبلی توضیح داده شد.

در قراردادهای کار موقت اصل بر این است که پس از انقضای مدت قرارداد کار هیچ یک از طرفین تعهدی به تمدید یا تجدید قرارداد کار ندارند. بنابراین پس از انقضای مدت قرارداد کار کارفرما بدون هیچ شرایط خاصی می تواند از تمدید قرارداد کار خودداری کند و کارگر را اخراج کند.

مواردی که در اخراج کارگران قراردادی تاثیر ندارد:

سابقه کار کارگر

تمدیدهای مکرر و متوالی

دو مورد اشاره شد همیشه این تصور را بوجود می آورند که کارفرما نمی تواند کارگر با قرارداد کار موقت که دارای سابقه بالا باشد و یا قرارداد کار وی سالیان سال تمدید شده را اخراج کند. افزایش تعداد تمدیدهای کتبی قرارداد کار منافاتی با اختیار کارفرما در عدم تمدید قرارداد کار ندارد.

تسویه حساب کارگران اخراجی

پس از آشنایی با شرایط اخراج کارگران قراردادی اعم از قرارداد کار موقت یا دائم لازم است با نحوه تسویه حساب با این کارگران نیز آشنا شویم.

اولین نکته حائز اهمیت در تسویه حساب کارگران اخراجی این است که نحوه خاتمه قرارداد کار و اینکه استعفا باشد یا بازنشستگی یا ترک کار یا اخراج موجه و غیر موجه هیچ تاثیری در مطالبات و مبالغ پرداختی به کارگران ندارد.

در تسویه حساب کارگران اخراجی 4 مورد باید مورد توجه قرار گرفته و تسویه شوند:

-حقوق و مزایای معوقه : چنانچه کارگر اخراجی در طول مدت اشتغال از بابت حقوق و مزایای ماهانه طلبی داشته باشد باید موقع اخراج پرداخت شود. ممکن است کارگری تا آخر ماه قبل تمام حقوق و مزایای خود را گرفته باشد و در وسط ماه اخراج شود. در این صورت حقوق و مزایای تعداد روزهایی از ماه آخر که کارکرده باید محاسبه و پرداخت شود.

-عیدی و پاداش : عیدی و پاداش کارگران به نسبت کارکرد باید محاسبه و پرداخت شود. به عنوان مثال اگر کارگری در آخر 1400 عیدی و پاداش سال 1400 را گرفته باشد و اخراج کارگر در سال 1401 و ماه ششم اتفاق بیافتد کارفرما مکلف است برای کارگر 6 ماه در سال 1401 عیدی و پاداش را پرداخت  کند. مبلغ عیدی و پاداش سالانه معادل 2 ماه آخرین حقوق کارگر با رعایت سقف معادل 90 روز حداقل مزد سال است.

-سنوات یا مزایای پایانکار : یکی از مهم ترین موارد مربوط به حق و حقوق کارگران اخراج شده در قانون کار سنوات و پایانکار است. سنوات و پایان کار برای هر سال معادل یک ماه آخرین حقوق کارگر خواهد بود. در اخراج کارگران قرارداد موقت چنانچه در پایان قراردادهای قبلی سنوات با مبلغ صحیح پرداخت شده باشد، صرفا برای مدتی از آخرین قرارداد کار که کارکرد وجود دارد سنوات محاسبه و پرداخت می شود. چنانچه در پایان قراردادهای قبلی سنوات پرداخت نشده و یا کامل پرداخت نشده باشد کارفرما مکلف است مبالغ پرداخت شده از بابت سنوات در گذشته را علی الحساب سنوات و پایانکار تلقی کرده و برای تمام مدت سنوات را بر مبنای آخرین حقوق کارگر محاسبه نماید.

-بازخرید مانده مرخصی : هر کارگر در طول هر سال حق استفاده از 26 روز معادل 191 ساعت مرخصی را دارد. چنانچه کارگر از این مرخصی استفاده نکرده باشد کارفرما مکلف است در هنگام اخراج یا پایان قرارداد کار کارگران اخراجی مانده مرخصی را بر مبنای آخرین حق السعی بازخرید کرده و مبلغ معادل آن را به کارگر پرداخت نماید.

نحوه تنظیم برگ تسویه حساب کارگران اخراجی

برگ تسویه حساب کارگران حاوی ریز اطلاعات مربوط به مطالبات کارگران اخراجی که در قسمت قبل اشاره شد خواهد بود. کارفرما طبق توضیحاتی که داده شد باید تک تک موارد تسویه حساب کارگران اخراجی را برآورد و در برگه تسویه حساب درج کرده و جمع مبلغ نهایی را به حساب کارگر واریز نماید و برگ تسویه حساب را به امضای کارگر برساند. پس از واریز مبلغ تسویه حساب کارگر به حساب بانکی به نام کارگر تصفیه حساب با کارگر انجام شده و کارفرما از تعهدات قانونی خود در قبال کارگر اخراج شده با قرارداد کار موقت یا دائم را انجام داده و بری الضمه شده است.