معافیت مزایای رفاهی و انگیزشی کارگران از مالیات/معاون حقوقی رئیس‌جمهور ابلاغ کرد

معافیت مزایای رفاهی و انگیزشی کارگران از مالیات یکی از موضوعات مورد اختلاف نظر در سال‌های اخیر بود. از دغدغه‌های اصلی مزدبگیران مالیات است، آن هم در شرایطی که کارگران شاغل با هزار زحمت و سختی دریافتی ماهانه‌شان و بقیه مزایای مزدی و پاداش تولید نزدیک پنج میلیون یا پنج میلیون و پانصد هزار تومان می‌رسد، خط‌کش مالیات از راه می‌رسد و چند صد هزار تومان زیر خط فقر کارگران را می‌بلعد. معافیت مالیاتی مزایای رفاهی و انگیزشی مانند معافیت مالیاتی بن کارگری، معافیت مالیاتی حق مسکن، معافیت مالیاتی حق اولاد و … در سال‌های اخیر مبلغ قابل توجهی بود که با رای هیات عمومی دیوان عدالت اداری و نامه معاون حقوقی رئیس‌جمهور رفع ابهام شد.

اختلاف بر سر حق بیمه و کسر آن از ماخذ مالیات

سقف معافیت مالیاتی کارگران و مزدبگیران امسال، 48 میلیون تومان دریافتی سالانه است، بحث اصلی بر روی مولفه‌های مختلف است که باید مشمول مالیات باشند یا نه و آیا مزایای رفاهی و انگیزشی و حق بیمه سهم کارگر از مالیات معاف است یا نه.

از اصلی‌ترین چالش‌ها، هفت درصد حق بیمه سهم کارگر است طبق آرای اخیر دیوان عدالت اداری، هفت درصد ابتدا باید از حقوق کارگر کسر شود و بعد خط‌کش مالیاتی به میان بیاید، این بدان معنی است که رای اخیر دیوان عدالت اداری حکم کرده است که سهم بیمه کارگر از مالیات معاف است و دریافتی کل نباید مشمول مالیات شود ابتدا باید حق بیمه کسر شده و بعد از باقی حقوق مالیات بگیرند.

رأی شماره ۱۴۱۵ هیأت عمومی دیوان عدالت اداری می‌گوید: عبارت «کارفرمایان بیمه‌شدگان سازمان تأمین اجتماعی می‌توانند صرفاً با کسر سهم حق بیمه درمان پرداختی حقوق‌بگیران بیمه‌شده از حق بیمه… » در بخشنامه شماره ۲۰۰/۹۸/۴۴ ـ ۱۳۹۸/۵/۱۴ سازمان امور مالیاتی کشور که پذیرش حق بیمه پرداختی (به عنوان کسر از مأخذ مالیات) را منحصر به حق بیمه درمان کرده، خلاف قانون و خارج از حدود اختیار بوده و مستند به بند ۱ ماده ۱۲ و ماده ۸۸ قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری مصوب سال ۱۳۹۲ ابطال می‌شود.

این حکم بدان معنی است که کل هفت درصد سهم بیمه کارگر باید از ماخذ مالیات کسر شود نه فقط دو درصد سهم درمان. اختلافاتی در این زمینه وجود دارد دارایی بر کسر دو درصد سهم درمان از ماخذ مالیات اصرار دارد درحالی که رای دیوان عدالت اداری مدعی کسر کل هفت درصد است، باید رای دیوان مبنا قرار گیرد و کارفرمایان ابتدا کل هفت درصد را کسر کنند و سپس باقی را با رعایت اصول و شروط قانونی، ماخذ تعیین مالیات قرار دهند.

نامه‌ی پنجم دی ماهِ معاونت حقوقی رئیس‌جمهور، به نفع کارگران برای معافیت مزایای رفاهی و انگیزشی کارگران از مالیات

از مسئله حق بیمه و جدال بر سر ماخذ کسر مالیاتی آن مهم‌تر مسئله دیگر، نامه پنجم دی ماه معاونت حقوقی ریاست معاونت حقوقی است که رای به نفع کارگران داده است و همه مزایای انگیزشی و رفاهی را از محدوده محاسبه مالیات خارج کرده است، این نامه که طی چند نشست پر چالش به نفع کارگران صادر شده، معافیت مزایای رفاهی و انگیزشی کارگران از مالیات را تایید کرده است.

نامه که پنجم دی ماه برای رئیس سازمان امور مالیاتی کشور فرستاده شده است به ابهام زدایی از مصادیق مزایای رفاهی و انگیزشی مشمولین قانون کار پرداخته است. معافیت مالیاتی مزایای رفاهی و انگیزیشی مانند بن و مسکن و اولاد به نفع کارگران است و بعد از صادر شدن دادنامه توسط دیوان عدالت اداری در فروردین ماه امسال که کل مزایای رفاهی و انگیزشی کارگران را از مالیات معاف کرد، بعد از دادنامه جلسات متعددی برگزار شد تا از مصادیق مزایای رفاهی و انگیزشی رفع ابهام شود و الان هم با ابلاغ دادنامه شماره 119926 معاونت حقوقی رئیس‌جمهور، تمام مزایای نوشته شده در تبصره 3 ماده 36 قانون کار بدون توجه به سقف معافیت مالیاتی، معاف از پرداخت مالیات شده‌اند.

تبصره ۳ ماده ۳۶ قانون کار، کمک هزینه مسکن، خواربار و کمک عایله مندی، پاداش افزایش تولید و سود سالانه را جزو مزایای رفاهی و انگیزشی کارگران مشمول قانون کار دانسته است و حالا به هیچ کدام این‌ها مالیات تعلق نمی‌گیرد.

تلاش سازمان امور مالیاتی و برگزاری نشست‌های متعدد

شانزده فروردین ماه سال جاری دادنامه 1956-1957 صادر شد، دادنامه با صراحت حکم داد تا تمام مزایای رفاهی و انگیزشی مشمول مواد 82 و 83 قانون مالیات‌های مستقیم از مالیات معاف هستند. وزارت اقتصاد و دارایی مدعی این شد که حکم را در مورد تمام مزایای ماده 36 قانون کار نمی‌توان لحاظ کرد و فقط می‌توان برای مزایایی که به یک اندازه به همه کارگران پرداخت می‌شود معاف از مالیات هستند. به‌طور مثال حق ناهار یا هزینه ایاب و ذهاب، اگر به همه کارگران به‌طور یکسان پرداخت شود معاف از مالیات هستند در غیر این صورت مشمول مالیات هستند. بعد از کش و قوس‌ها سازمان امور مالیاتی از وزارت کار استعلام گرفت و وزارت کار در پاسخ استعلام همه مزایای رفاهی مانند بن کارگری، کمک هزینه مسکن، حق عائله‌مندی و پاداش افزایش تولید نام برد، سازمان امور مالیاتی، فقط موافق با 3 مورد اول بود و وقتی وزارت کار پاداش تولید را نیز جزو مزایای معاف از مالیات معرفی کرد سازمان امور مالیاتی دوباره از وزارت کار استعلام کرد که پاسخ صریح وزارت کار در مورد پاداش تولید را در پی داشت و پاداش را نیز معاف از مالیات دانست.

سازمان امور مالیاتی از دلایل معاف شدن پاداش تولید قانع نمی‌شود و از مالیات پاداش تولید نیز نمی‌تواند به آسانی چشم بپوشد، آبان ماه از معاونت حقوقی رئیس‌جمهوری استعلام می‌گیرند و پاسخ استعلام به کمیته‌ای تحت عنوان کمیته حمایت از کسب و کار ارجاع می‌شود.

در جلسه بیست و هفتم آذر با شرکت نمایندگان سازمان امور مالیاتی، وزارت کار، بازرگانی و کارشناسان حقوقی تشکیل شد تمام مزایای رفاهی و انگیزشی از شمول مواد 82 و 83 قانون مالیات‌های مستقیم معاف شدند. جلسه نهایی نیز در چهارم دی ماه با حضور دو نفر استاد دانشگاه و سه نفر حقوق‌دان برگزار شد، خروجی جلسه این بود که: تمام خدمات و تسهیلات رفاهی و تشویق کارکنان که در ماده 40 قانون الحاق موادی به قانون مقررات مالی دولت از آن‌ها نام برده شده، برای کارگرانی که مشمول قانون کار هستند از شمول مالیات معاف هستند. مزایای ذکر شده همان‌هایی هستند که در تبصره 3 ماده 36 قانون کار هستند و لازمه برقراری شرط، پرداخت قانونی مبلغ است به عنوان مثال کمک هزینه مسکن تا سقف 450 هزار تومان و بن خواربار تا سقف 600 هزار تومان معاف است و پاداش افزایش تولید با رعایت الزامات ماده 47 قانون کار شامل معافیت مالیاتی می‌شود.

با توجه به مباحث فوق معافیت مالیاتی مزایای رفاهی و انگیزیشی قطعی شد و از این به بعد مالیات بن کارگری، حق مسکن و حق اولاد و پاداش افزایش تولید از کارگران قانون کار کسر نخواهد شد. نکته مهم در معافیت مزایای رفاهی و انگیزشی کارگران از مالیات محدود بودن سقف این مبالغ است یعنی این مزایا به اندازه‌ای که به عنوان حداقل تعیین می‌شوند از مالیات معاف هستند.

نامه‌ی پنجم دی‌ماه معاون حقوقی رئیس‌جمهور، صد درصد به نفع کارگران است؛ اگر امسال سقف معافیت مالیاتی مزدبگیران، ۴۸ میلیون تومان دریافتی سالانه است، برای کارگران مشمول قانون کار، ابتدا تمام مزایای رفاهی و انگیزشی مانند کمک‌هزینه‌ی مسکن و حق عائله‌مندی و بن خواربار از دریافتی کسر شده و سپس باقی دریافتی اگر از سقف معافیت بالا بزند، بر اساس جدول به‌صورت پلکانی مشمول مالیات می‌شود.

کل حق بیمه سهم کارگر باید از مالیات معاف شود

مالیات حق بیمه سهم کارگر طبق آرای دیوان و مقررات موجود اصولاً باید از مالیات معاف باشد. مشاور حقوقی کانون عالی شوراهای اسلامی کار کشور در رابطه با این دادنامه و نامه متعاقب آن می‌گوید: ابلاغیه یک اتفاق مثبت برای کارگرانی است که درآمد آن‌ها با همه معیار و اندازه‌ها، از خط  فقر پایین‌تر است، کارگری که حقوقش 5 میلیون تومان است نباید مالیات بپردازد و الان اگر این ابلاغیه حقوقی به درست اجرا شده و نظارت کافی بر روند اجرای آن  وجود داشته باشد لازم است تمام مزایای مزدی از 5 میلیون کسر شود و به احتمال زیاد، مبلغ باقی مانده دیگر مشمول مالیات نخواهد بود، کارگران نیز باید از حقوق قانونی خود اطلاع کافی داشته باشند و بدانند که کسر مالیات از مزایای رفاهی و انگیزشی صد درصد غیر قانونی است و اگر از جانب کارفرما رعایت نشود، حق شکایت دارند.

او در ارتباط با حق بیمه‌ی سهم کارگر و معافیت مالیاتی آن می‌گوید: توقع داریم هرچه زودتر به اختلاف در این زمینه خاتمه دهند و کل هفت درصد سهم بیمه‌ی پرداختی کارگر، از ماخذ مالیاتی کسر شود؛ محاسبه‌ی مالیات از کل دریافتی بدون کسر هفت درصد حق بیمه، به شدت ناعادلانه است. دادنامه چند وقت پیش دیوان عدالت اداری و اخیرا هم نامه معاونت حقوقی رئیس‌جمهور، گامی به سمت رفع تبعیض مالیاتی بود، در شرایطی که کارانه نجومی پزشکان و دریافتی قضات و اعضای هیات علمی دانشگاه‌ها معاف از مالیات است، کارگر که اندکی بیشتر از حداقل دستمزد حقوق می‌گیرد، باید ده یا پانزده درصد سقف معافیت را به دولت مالیات بدهد، وقتی ثروتمندان، صاحبان چند ده آپارتمان و خانه‌های لوکس و همه آن‌هایی که سرمایه‌های مولتی میلیاردی دارند مالیاتی به دولت نمی‌دهند، حتی صد هزار تومان دریافت مالیات از کارگر زیر خط فقر، کاملا « ناعادلانه» است، همان صد هزار تومان برای سفره‌های خالی کارگران اهمیت بسیاری دارد و پول حداقل چند کیلو میوه است و به‌راحتی نمی‌توان از آن چشم پوشی کرد.