ابطال بخشنامه شرط سنی برای بازنشستگی کار با اشعه

حذف شرط سنی برای بازنشستگی کارکنان در مشاغل مرتبط با اشعه

در ماده 76 قانون تامین اجتماعی شرایط سن و سابقه برای بازنشستگی زنان و مردان برای بازنشستگی تعیین شده است. این شرایط برای سوابق عادی بوده و قوانین و مقررات مربوط به کارهای سخت و زیان آور و کار با اشعه این شرایط را تغییر می دهد. یکی از مزایای حمایتی که با کارکنان در مواجهه با اشعه پیش بینی شده مزایای سنوات ارفاقی و به تبع آن بازنشستگی پیش از موعد است. در بخشنامه شماره 52 مستمری‌های تامین اجتماعی شرط سنی برای بازنشستگی کار با اشعه تعیین شده که این موضوع مورد اعتراض قرار گرفته و برای ابطال آن در دیوان عدالت اداری طرح شکایت شده است.

این اعتراض و درخواست برای ابطال بخشنامه در هیات عمومی دیوان عدالت اداری مورد بررسی قرار گرفته و طی رای شماره 513 در خصوص شرط سنی برای بازنشستگی کار با اشعه تعیین تکلیف شده است. متن کامل رای هیات عمومی دیوان عدالت اداری به شرح زیر است.

رأی شماره 513 هیأت عمومی دیوان عدالت اداری شماره هـ/90/187

رأی شماره 513 هیأت عمومی دیوان عدالت اداری با موضوع ابطال بند 5 بخشنامه شماره 52 مستمریهای سازمان تأمـین اجتماعی (شرط سنی برای بازنشستگی کار با اشعه) كه بازنشستگی اشخاص را با لحاظ بند 3 ماده 20 قانون حفاظت در برابر اشعه به رعایت حداقل شرط سنی مندرج در تبصره‌های ماده 76 قانون تأمین اجتماعی مقید كرده است.

کلاسه پرونده: 90/187 – شماره دادنامه: 513 – تاریخ دادنامه: 24/7/1391

مرجع رسیدگی: هیأت عمومی دیوان عدالت اداری – شاكی: آقای سعید کاظمی خرازی
موضوع شکایت و خواسته: تقاضای نقض و ابطال بند 5 بخشنامه شماره 52 مستمریها
گردش کار: آقای سعید کاظمی‌خرازی به موجب دادخواستی ابطال بند 5 بخشنامه شماره 52 مستمریها سازمان تأمین اجتماعی را خواستار شده و در جهت تبیین خواسته اعلام کرده است که:
«در مورد بازنشستگی مشمولان قانون «حفاظت در برابر اشعه» موضوع بخشنامه «شماره52 مستمریها» سازمان تأمین اجتماعی، در بند 5 آن شرط سن برای متقاضیان مطرح شده که خلاف روح قانون حفاظت در برابر اشعه (مصوب1368) است. این بند شرط سن را برای متقاضیان بازنشستگی طبق تبصره 1 ذیل ماده 76 لازم دانسته است، در حالی که کسانی که با استفاده از قوانین حمایتی از بازنشستگیهای پیش از موعد استفاده می‌کنند هیـچ گاه نمی‌توانند حداقل شرط سن یعنی 50 سال را دارا باشند. از طرفی این شرط در دیگر بخشنامه‌های سازمان تأمین اجتماعی در مورد مشمولان قانون کار که دارای مشاغل سخت و زیان‌آور هستند (از جمله بخشنامه شماره49) هیچ‌گاه لحاظ نشده است. چطور می‌شود از یک طرف برای گروهی شاغل در کارهای سخت و زیان‌آور بازنشستگی پیش از موعد در نظر گرفت و از طرفی با قراردادن شرط سن برای متقاضیان جلوی استفاده آنها را از قوانین حمایتی و حفاظتی گرفت! لازم به ذکر است در ماده1 قانون حفاظت در برابر اشعه مصوب 1368 که اهداف تدوین این قانون را بیان می‌کند به ضرورت حفاظت کارکنان در برابر اثرات زیان‌آور اشعه اشاره شده است و برای حمایت از پرتوکاران در بخشهای مختلف از جمله پرتوکاران گروه پزشکی مزایایی را قائل شده است که یکی از آنها بازنشستگی پیش از موعد نسبت به دیگر کارکنان بخشهای دولتی و خصوصی است که در بند 3 ماده 20 (فصل پنجم ـ مقررات ویژه) به آن اشاره شده است به این صورت که پس از 20 سال کار با مواد پرتوزا و حضور در محیطهای آلوده به مواد رادیواکتیو پس از تأیید سازمان انرژی اتمی بتواند با استفاده از مزایای این قانون با ده سال ارفاق و با 30 روز حقوق بازنشسته شوند. با توجه به این که دوره تحصیل در دانشگاه در رشته‌های تکنسین رادیوتراپی 2 سال است، یک جوان پس از اتمام تحصیلات در دبیرستان و اتمام خدمت سربازی در حدود 20 تا 21 سالگی وارد دانشگاه می‌شود و در 22 تا 23 سالگی فارغ‌التحصیل می‌شود. اگر تا 25 سالگی هم بیکار بماند بالاخره در این سن وارد بازار کار می‌شود و پس از 20 سال کار در سن 45 سالگی (شبیه شرایط بنده) شامل این قانون خواهد بود و چون این قانون خواسته است از بیش از 20 سال کار پرتوکاران که مخالف موارد حفاظتی و استانداردهای جهانی است جلوگیری کرده باشد آنها را با ارفاق قابل بازنشسته شدن اعلام کرده است، اما با وجود بند مذکور که شرط سن را مطرح کرده است عده بسیاری که در زیر سن 50 سال به شرایط بازنشستگی می‌رسند بلاتکلیف خواهند ماند. چون در صورت بازنشسته نشدن باید حدود 5 سال دیگر تا رسیدن به حداقل شرط سن کار کنند که این نقض غرض قانونگذار در امر حفاظت کارکنان در مقابل پرتوها می‌باشد، چون عملاً پس از 25 سال کار شامل این قانون خواهند شد نه 20 سال و اگر بیکار بمانند چگونه هزینه های زندگی را تأمین کنند؟
لذا از آنجا که بند مذکور خلاف نظر قانونگذار در قانون حفاظت در برابر اشعه است و با وجـود آن امکان استفاده از شـرایط ارفاقی برای عده زیادی که در سنین زیر 50 سال به 20 سال سابقه کار می‌رسند با توجه به کوتاه بودن زمان تحصیل (2 سال برای کاردانی رادیوتراپی) فراهم نیست و با توجه به اینکه در هیچ یک از بخشنامه‌های دیگر مربوط به کارهای سخت و زیان‌آور در سازمان تأمین اجتماعی شرط سن لحاظ نمی‌شود خواهشمندم با نقض بند 5 بخشنامه شماره 52 امکان بهره مند شدن از مزایای قانونی را فراهم آورید.
متن قسمت مورد اعتراض از بخشنامه شماره 52 مستمریها به قرار زیر است:
«به استناد تبصره ذیل ماده (1) مصوبه شماره 15365ت36005 هـ مورخ 5/2/1386 هیأت محترم وزیران رسیدگی به تقاضای بازنشستگی مشمولان قانون حفاظت در برابر اشعه با رعایت مفاد ذیل خواهد بود:
1ـ ………………………..
2ـ ………………………..
3ـ ………………………..
4ـ ………………………..
5 ـ پس از اخذ درخواست بازنشستگی بیمه شده مبنی بر کار با اشعه و وصول گواهی از سازمان انرژی اتمی، برقراری مستمری بازنشستگی در صورت احراز حداقل شرط سن و حداقل سابقه قابل احتساب (مجموع سابقه اصلی و افزایش خدمت) مطابق با مفاد تبصـره‌های ذیل ماده 76 و محاسبه آن وفق مـقررات عام تأمین اجتمـاعی خواهد بود.»
در پاسخ به شکایت مذکور، مدیر کل دفتر امور حقوقی و دعاوی صندوق (سازمان) تأمین اجتماعی به موجب لایحه شماره50104 ـ7/9/1390 توضیح داده است که:
«شاکی در دادخواست ارائه شده عدم اعمال شرایط سن و سابقه در خصوص مشمولان قانون یاد شده را بدون این که مستند قانونی آن را ذکر کند، اعلام داشته است که بند 5 بخشنامه معترض‌عنه طبق قانون تأمین اجتماعی تنظیم شده و خلاف روح قانون حفاظت در برابر اشعه مصوب 1368 است. در این ارتباط لازم به ذکر است که قانون مزبور در خصوص ضرورت حفاظت کارکنان، مردم، نسلهای آینده و محیط در برابر اثرات زیان‌آور اشعه وضع شده است و در این راستا مزایایی را نیز قانونگذار برای افراد مشمول در نظر گرفته است از جمله می‌توان به بند 3 ماده 20 قانون حفاظت در برابر اشعه مصوب 20/1/1368 اشاره کرد که به موجب آن افزایش مدت خدمت مورد قبول تا یک سال به ازای هر یک سال کار با اشعه و حداکثر این افزایش تا ده سال و منحصراً از نظر بازخرید، بازنشستگی، ازکارافتادگی و تعیین حقوق وظیفه قابل احتساب می‌باشد. بند 7 ماده 2 آیین‌نامه قانون مزبور در تعریف پرتوکار، عنوان داشته که پرتوکار به شخص حقیقی اطلاق می‌شود که حسب وظیفه با منابع مولد اشعه به طور مستمر و فیزیکی در ارتباط باشد و حد آنها را به دو گروه الف و ب تقسیم کرده است. در ادامه ماده 20 آیین‌نامه یاد شده، احتساب سوابق کار با اشعه جهت بازخرید، بازنشستگی، ازکارافتادگی و تعیین حقوق وظیفه را در خصوص کارکنان با پرتو گروه الف به ازای هر سال خدمت یک سال به خدمت مورد قبول آنها تا حداکثر ده سال افزوده می‌شود و همچنین در مورد کارکنان با پرتو گروه (ب) به ازای هر سال خدمت 6 ماه به خدمت مورد قبول آنها تا حداکثر 5 سال اضافه می‌شود. بنابراین با عنایت به مراتب فوق و بررسی قانون و آیین‌نامه مربوطه دقیقاً مشخص می‌شود قانونگذار در خصوص نحوه بازنشستگی و شرایط مربوطه از جمله سن و سابقه و نیز حداقل سابقه پایه جهت بازنشستگی تصریحی ندارد. مضافاً اینکه سنوات ارفاقی مقرر در قانون نیز در خصوص برخورداری افرادی که می‌توانند مشمول گروه الف یا ب قرار بگیرند نیز متفاوت است و حسب مورد مشمولان گروه الف حداکثر تا ده سال و مشمولان گروه ب حداکثر 5 سال را شامل می‌شود که این سنوات ارفاقی در زمان بازنشستگی فرد به سایر سوابق که بیمه شده در همان شغل یا مشاغل دیگر دارد جمع شده و در احراز شرایط بازنشستگی وفق ماده 76 قانون تأمین اجتماعی مورد لحاظ قرار می‌گیرد؛ در واقع از آنجا که قانون کار با اشعه صرفاً در مقام بیان مزایای شاغلین پرتوکار بوده و مزایایی نظیر پرداخت فوق‌العاده کار با اشعه و اعطاء سنوات ارفاقی را تعیین کرده است و اشاره‌ای به شرایط بازنشستگی نکرده است و با توجه به این که این قبیل افراد نیز بیمه شده تأمین اجتماعی بوده و کلیه مشمولان قانون تأمین اجتماعی از جهت بازنشستگی و تعیین میزان مستمری تابع مواد 77 و 76 قانون مذکور هستند در نتیجه شرایط بازنشستگی این قبیل افراد در راستای مواد مذکور و قواعد عام بازنشستگی است و از این جهت ایرادی متوجه مصوبات سازمان نیست.
با عنایت به مراتب فوق و این که شاکی تقاضای ابطال بخشنامه معترض‌عنه با موضوع شرط سنی برای بازنشستگی کار با اشعه را کرده است بدون این که قانون مورد نظر خود را اعلام کند و نیز ادعای شاکی همان طور که در بخش دفاعیات ماهوی تشریح شده است، بلادلیل است و اقدامات سازمان وفق قانون و مقررات جاری صورت می پذیرد رد شکایت شاکی مورد استدعاست.
هیأت عمومی دیوان عدالت اداری در تاریخ یاد شده با حضور رؤسا، مستشاران و دادرسان شعب دیوان تشکیل شد. پس از بحث و بررسی، با اکثریت آراء به شرح آینده به صدور رأی مبادرت می‎کند.

رأی هیأت عمومی:
نظر به این که قانونگذار در بند 3 ماده 20 قانون حفاظت در برابر اشعه مصوب سال 1368، افزایش مدت خدمت مورد قبول تا یک سال به ازای هر یک سال کار با اشعه و حداکثر تا 10 سال را منحصراً از نظر بازخرید، بازنشستگی، ازکارافتادگی و تعیین حقوق وظیفه برای افرادی که به طور مستمر به کار با اشعه اشتغال داشته باشند بر مبنای مقدار و شرایط بالقوه پرتودهی محیط کار، قابل احتساب دانسته است و در این قانون شرط سنی در جهت بازنشستگی پیش‌بینی نشده است، بنابراین بند 5 بخشنامه شماره 52 مستمریهای سازمان تأمین اجتماعی که بازنشستگی اشخاص را با لحاظ بند 3 ماده 20 قانون حفاظت در برابر اشعه به رعایـت حداقل شرط سنی مـندرج در تبصره‌های ماده 76 قانون تأمین اجتماعی مقیـد کرده، مغایر حکم قانونگذار به شرح پیش گفته است و به استناد بند یک ماده19 و ماده42 قانون دیوان عدالت اداری حکم به ابطال آن صادر و اعلام می‌شود.

دانلود رأی شماره 513 هیأت عمومی دیوان عدالت اداری

دیوان عدالت اداری طی رای شماره 513 هیات عمومی شرط سنی برای بازنشستگی کار با اشعه که در بند 5 بخشنامه شماره 52 تامین اجتماعی تصویب شده بود را ابطال کرد. فایل PDF این رای را از لینک زیر دانلود کنید.