بازنشستگی افراد جامعه یکی از مسائل بسیار مهم در تمام جوامع به شمار می‌رود. هر فردی در دوره جوانی شروع به کار کرده و و تا زمانی که طبق قوانین توانایی انجام کار را داشته و یا به سن بازنشستگی رسیده به کار ادامه می‌دهد. جمعیت غالب و عمده هر کشور را کارکنان و کارگران تشکیل می‌دهند و این افراد به امید بازنشستگی و بهره‌مندی از ایام دریافت مستمری و حقوق بدون انجام کار تحت پوشش صندوق‌های بیمه قرار می‌گیرند. در سال 1402 مجلس شواری اسلامی در بررسی برنامه هفتم توسعه به افزایش سن بازنشستگی رای داد. تغییر در قانون بازنشستگی به منظور حمایت از صندوق‌های بازنشستگی تصویب شد و باعث نارضایتی عمومی در سطح جامعه بیمه پرداز شد.
در این نوشته به چرایی تصویب قانون جدید بازنشستگی، جزئیات افزایش سن بازنشستگی و میزان افزایش سن بازنشستگی پرداخته شده و به سوالات و ابهامات پیش آمده پاسخ داده شده است.
فهرست مطالب
چرا در قانون جدید سن بازنشستگی افزایش یافت؟
صندوق‌های بیمه بازنشستگی در اصل غیر انتفاعی بوده و باید درآمد ورودی این صندوق‌ها که از بیمه واریزی افراد تحت پوشش است با هزینه‌ها و خروجی این صندوق‌ها که قسمت عمده آن را پرداخت مستمری به بازنشستگان است تناسب داشته باشد.
برای افزایش دریافتی بیمه‌ها باید تعداد بیمه شده‌ها افزایش یافته و همچنین مدت واریز بیمه نیز بیشتر باشد. در مقابل برای کاهش خروجی از صندوق‌های بیمه باید مدت پرداخت مستمری به بازنشستگان کاهش یابد. شاخص این موضوع فاصله بین میانگین سن بازنشستگی و طول عمر بازنشستگان (امید به زندگی) است.
در ماده 29 لایحه برنامه هفتم توسعه برای تغییر برای توازن بین مبالغ ورودی به صندوق های بیمه و مبالغ خروجی راحت‌ترین راه که افزایش سن بازنشستگی است در نظر گرفته شده است. البته راه‌کارهای مدیریتی بسیاری بدون تحمیل هزینه به مردم و بیمه شده‌ها برای حمایت از صندوق‌های بیمه می‌تواند اعمال شود که در قانون جدید بازنشستگی راه حل ساده و افزایش سن بازنشستگی مورد توجه قرار گرفته است.
میزان افزایش سن بازنشستگی بر اساس سابقه و سنوات بیمه چقدر شد؟
سن بازنشستگی جدید به صورت یک عدد ثابت تعریف نشده و به صورت پلکانی و تابعی از سابقه فعلی بیمه شده ها در نظر گرفته شده است. شرایط بازنشستگی در قوانین موجود و قانون جدید همواره دارای دو شرط سابقه و سنوات پرداخت بیمه و سن بیمه شده بوده است. این شرایط در قانون جدید نیز حفظ شده و هر دو شرط تغییر یافته است.
در قوانین فعلی سن بازنشستگی مردان 60 سال و سن بازنشستگی زنان 55 سال است. علاوه بر این اگر مردان در سن 50 سالگی و زنان در 45 سالگی دارای 30 سال سابقه بیمه بودند می توانستند بازنشسته شوند. همچنین مردان و زنان با داشتن 35 سال سابقه بیمه می‌توانستند بدون شرط سن بازنشسته شوند.
در قانون جدید بازه‌های اعمال افزایش سن بر اساس سابقه بیمه موجود به صورت:
- از 28 تا 30 سال
- از 25 تا 28 سال
- از 20 تا 25 سال
- از 10 تا 20 سال
- کمتر از 10 سال
تقسیم بندی شده اند. برای هر گروه میزان افزایش سن تا زمان بازنشستگی عدد متفاوتی تعریف شده است. در جدول قانون جدید بازنشستگی که در قسمت بعد ارائه شده جزئیات افزایش سن بازنشستگی و میزان اعمال افزایش سن و سابقه توضیح داده شده است.
جدول میزان افزایش سن بازنشستگی بر اساس سابقه و سنوات بیمه
در جدول قانون جدید بازنشستگی میزان افزایش سن و سابقه و سنوات بیمه بازنشسنگی بر اساس گروه‌بندی‌هایی که گفته شد مشخص شده است. در ستون اول جدول قانون جدید بازنشستگی گروه، در ستون دوم رده سوابق بیمه و در ستون سوم میزان افزایش سابقه و سنوات اشتغال و بیمه پردازی آنان بر اساس سوابق موجود طبق مصوبه افزایش سن بازنشستگی در برنامه هفتم توسعه در مجلس شورای اسلامی مشخص شده است.
جدول گروهی افزایش سن بازنشستگی
| گروه | سنوات و سابقه بیمه موجود | میزان افزایش سنوات اشتغال به ازای هر سال مانده به 30 سال بیمه |
| 1 | 28 تا 30 سال | 0 (اضافه نمی شود) |
| 2 | 25 تا 28 سال | 2 ماه |
| 3 | 20 تا 25 سال | 3 ماه |
| 4 | 10 تا 20 سال | 4 ماه |
| 5 | کمتر از 10 سال | 5 ماه |
جدول ریز افزایش سن بازنشستگی طبق قانون جدید
| سابقه بیمه موجود(به سال) | سنوات مانده به 30 سال (به سال) | میزان افزایش سن و سابقه بازنشستگی (به ماه) |
| 0 تا 15 | 15 | 60 |
| 16 | 14 | 56 |
| 17 | 13 | 52 |
| 18 | 12 | 48 |
| 19 | 11 | 44 |
| 20 | 10 | 30 |
| 21 | 9 | 27 |
| 22 | 8 | 24 |
| 23 | 7 | 21 |
| 24 | 6 | 18 |
| 25 | 5 | 10 |
| 26 | 4 | 8 |
| 27 | 3 | 6 |
| 28 | 2 | 0 |
| 29 | 1 | 0 |
| 30 | 0 | 0 |
افزایش سن و سنوات بازنشستگی در قانون جدید شامل چه کسانی می‌شود؟
با توجه به جدول قانون جدید بازنشستگی افرادی که سابقه بیمه بیشتر از 28 سال دارند مشمول قانون افزایش سن و سنوات بازنشستگی نمی‌شوند.
برای سایر بیمه‌شدگان بر اساس مصوبه مجلس طی برنامه هفتم به صورت جدول بالا سنوات بازنشستگی هر بیمه شده بر اساس سابقه بیمه موجود حداقل 4 ماه و حداکثر 60 ماه معادل 5 سال افزایش پیدا می‌کند.
سن بازنشستگی زنان و سن بازنشستگی مردان در قانون جدید مجلس چند سال شد؟
در تبصره 1 مصوبه مجلس برای افزایش سن بازنشستگی حداکثر سن بازنشستگی برای مردان 62 سال و حداکثر سن بازنشستگی برای زنان 55 سال تصویب شده است.
بنابراین اگر بیمه شده زن و مرد به حداکثر سن بازنشستگی برسند بدون رعایت شرط افزایش سن بازنشستگی و سابقه بیمه طبق جدول بازنشستگی جدید می‌توانند بازنشسته شوند.
متن مصوبه مجلس برای سن بازنشستگی در برنامه هفتم توسعه در سال 1402
مصوبات مربوط به افزایش سن بازنشستگی در بند ز الحاقی به ماده 29 لایحه برنامه هفتم توسعه مطرح و تصویب شد. متن این مصوبه به صورت زیر است:
معافیت سهم کارفرما از پرداخت کسور بازنشستگی مازاد بر 30 سال برای افرادی که سنوات بیمه‌ای آنان از زمان اجرای این قانون از 30 سال بیشتر می‌شود در قوانین و مقررات عام و خاص لغو می شود.
همچنین طبق بند الحاقی ماده 29 لایحه و به منظور کاهش ناترازی صندوق های بازنشستگی، سن بازنشستگی برای گروه های مختلف به شرح زیر افزایش یافت:
۱. بیمه پردازانی که ۲۸ تا ۳۰ سال سابقه خدمت دارند به سنوات اشتغال آنها برای بازنشستگی اضافه نمی‌شود.
۲. بیمه پردازانی که ۲۵ تا ۲۸ سال سابقه خدمت دارند به سنوات اشتغال آنان به ازای هر سال تا زمان بازنشستگی ۲ ماه اضافه می‌شود.
۳. بیمه پردازانی که ۲۰ تا ۲۵ سال سابقه خدمت دارند به سنوات اشتغال آنان به ازای هر سال تا زمان بازنشستگی ۳ ماه اضافه می‌شود.
۴. بیمه پردازانی که طبق قوانین ۱۰ تا ۲۰ سال سابقه خدمت دارند به سنوات اشتغال آنان به ازای هر سال تا زمان بازنشستگی ۴ ماه اضافه می‌شود.
۵. بیمه پردازانی که مطابق قوانین تا ۱۰ سال سابقه خدمت دارند به سنوات اشتغال آنان به ازای هر سال تا زمان بازنشستگی پنج ماه اضافه می‌شود.
تبصره یک – اجرای تمام یا بخشی از این احکام مشروط بر آن است که سن بیمه شده در زمان بازنشستگی برای مردان از 62 سال و برای زنان از 55 سال بیشتر نباشد.
تبصره ۲ – اصلاحات فوق در قوانین صندوق های بازنشستگی به استثنای صندوق هایی که حداقل سن بازنشستگی بیمه شدگان آنها از ارقام مذکور در تبصره یک بیشتر است به صورت دائمی اعمال می شود.
تبصره ۳ – ایثارگران و مشمولان قوانین سخت و زیان آور مشمول قوانین خاص خود هستند.
تبصره ۴ – اشخاص موضوع این حکم با رضایت خود و موافقت دستگاه های ذی ربط می توانند بدون نیاز زمان های اعلامی در بندهای ۲ الی ۵ تا سقف سن موضوع تبصره یک حسب مورد به خدمت ادامه دهند. خدمت مازاد بر اساس قوانین و مقررات مربوطه امکان پذیر است.
تبصره ۵ – چنانچه دستگاه ها به خدمات برخی از کارکنان نیاز نداشته باشند حسب مورد می توانند بدون لحاظ زمان های اعلامی با پیشنهاد بالاترین مقام دستگاه و موافقت معاون اول رئیس جمهور بر اساس قوانین مربوط نسبت به صدور احکام بازنشستگی آنان اقدام کنند.
تبصره ۶ – افرادی که تقاضای خود مایل به بازنشستگی زودتر از موعد فوق الذکر باشند، بازنشستگی آنها مطابق قوانین مربوطه و بدون رعایت بندهای یک تا ۵ بلامانع است و حقوق بازنشستگی آنان مطابق احکام این سند برقرار خواهد شد.
حذف یک ماده
همچنین با نظر رئیس مجلس بند خ ماده 29 لایحه برنامه هفتم مغایر با اصل 85 قانون اساسی تشخیص داده و حذف شد.
طبق این بند حذف شده به منظور ایجاد نظام تأمین اجتماعی پایدار و تضمین حقوق بیمه شدگان جدید از ابتدای اجرای برنامه، نظام تأمین اجتماعی بیمه شدگان جدیدالورود بر اساس اصول ذیل توسط وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی با همکاری سازمان و دستگاه های ذیربط تهیه می شود و به تصویب هیأت وزیران می رسد.
تعیین شرط سن 65 سال برای مرد و 60 سال برای زن و سابقه بازنشستگی 35 سال برای مرد و 30 سال برای زن مستخدمین موجود با رضایت کتبی نیز می توانند مشمول حکم این جزء قرار گیرند.
از: لایحه برنامه هفتم توسعه سال 1402
چه انتقادات و ایرادهایی به افزایش سن بازنشستگی وجود دارد؟
یکی از مهم‌ترین ایرادهای حقوقی وارده به مصوبه قانون افزایش سن بازنشستگی این است که هر بیمه شده در زمان بیمه پردازی قراردادی با صندوق بیمه بازنشستگی منعقد می‌نماید که مفاد این قرارداد مفاد قوانین و مقررات بازنشستگی و حمایت‌های دوران بیمه پردازی است. این قرارداد از شروع بیمه پردازی شروع و تا زمان بازنشستگی و دوران دریافت مستمری بازنشستگی ادامه داشته و معتبر است. بنابراین هر دو طرف قرارداد یعنی بیمه شده و بیمه گر مکلف به رعایت تعهدات خود هستند.
بنابراین با تغییر قانون بازنشستگی به نوعی صندوق بیمه به صورت یک جانبه و بدون جلب رضایت طرف دیگر که بیمه شده است از تعهدات و تکالیف خود سرباز زده و قرارداد را به نفع خود تغییر می‌دهد.
از طرفی افزایش سن بازنشستگی برای بیمه شده ها تبعات اجتماعی در پی داشته و موجب نارضایتی بیمه شده ها و شاغلان خواهد شد.
نکته مهم در ایرادات وارده به مصوبه مجلس برای تغییر در قانون و سن بازنشستگی تحمیل هزینه‌های ناشی از سوء مدیریت در صندوق‌های بیمه را به بیمه شده است.
ثابت ماندن امید به زندگی و میانگین طول عمر افراد و بیشتر شدن سن بازنشستگی باعث کاهش بهره مندی بازنشسته از مزایای بازنشستگی می شود.
البته موافقان این طرح یکی از مزایای جنبی این مصوبه را کاهش اشتغال مجدد بازنشستگان و افزایش بستر اشتغال برای جوانان می دانند. در مقابل این نظریه نیز چنین اظهار می شود که دلیل اشتغال مجدد بازنشستگان، اشتغال از روی اضطرار و اجبار به دلیل کم بودن مستمری بازنشستگی و بالا بودن هزینه‌های زندگی می دانند.
ابهامات و دغدغه‌های غیر واقعی از تغییر قانون بازنشستگی
یکی از نکات بسیار حاشیه ساز و سوال برانگیز برای مصوبه افزایش سن بازنشستگی برای افرادی است که سال‌های اول اشتغال آنان بوده و یا پس از تصویب این قانون شروع به بیمه پردازی خواند کرد. چنین به نظر می رسد که با توجه به جدول بازنشستگی فردی که پس از تصویب این قانون شروع به کار کند باید حداقل 42.5 سال سابقه اشتغال داشته باشند تا بازنشسته شوند.
هر چند با ارقام مندرج در جدول بازنشستگی این رقم صحیح است ولی تبصره 1 مصوبه شرط حداکثر سابقه واریز بیمه را 35 سال تعیین کرده است. بنابراین هر بیمه شده با رسیدن سابقه بیمه به 35 سال بدون توجه به ارقام جدول بازنشسته می شود.
سن بازنشستگی زنان نیز در این مصوبه مانند قبل 55 سال باقی مانده و سن بازنشستگی مردان از 60 به 62 سال افزایش یافته است.
قانون جدید بازنشستگی از کی اجرا می شود؟
لایحه برنامه هفتم توسعه در حال حاضر در مجلس در حال رسیدگی است. پس از تصویب این لایحه در مجلس، مصوبه مجلس جهت بررسی مغایرت‌های این قانون با قانون اساسی و مسائل شرعی به شورای نگهبان ارجاع خواهد شد. در صورتی که قانون جدید بازنشستگی در شواری نگهبان نیز به تصویب برسد جهت اجرا ابلاغ خواهد شد.
اگر بررسی این قانون در مجلس شورای اسلامی و شورای نگهبان تا آخر سال به اتمام برسد از ابتدای سال 1403 قانون جدید بازنشستگی اجرا خواهد شد.
آیا ابلاغ قانون جدید بازنشستگی تامین اجتماعی 1402 صورت گرفته است؟
همانطور که در قسمت قبل نیز اشاره شد هنوز بررسی و تصویب کامل لایحه برنامه هفتم به اتمام نرسیده و همچنین تصویب این لایحه در شورای نگهبان نیز در ادامه کار خواهد بود لذا ابلاغ قانون جدید بازنشستگی تامین اجتماعی و سایر صندوق های بازنشستگی انجام نشده است.
ابلاغ قانون جدید بازنشستگی تامین اجتماعی و سایر صندوق های بازنشستگی که در سال 1402 به مجلس تقدیم شده و در حال بررسی است پس از تصویب در مجلس و شواری نگهبان خواهد بود.
