قانون حفاظت در برابر اشعه
فصل اول – کلیات
ماده ۱ – اهداف
با توجه به گسترش روزافزون کاربرد اشعه (پرتوها) در امور مختلف و ضرورت حفاظت کارکنان، مردم، نسل‌های آینده و محیط در برابر اثرات زیان آور اشعه، مقررات ذیل تدوین گردیده است.
ماده ۲ – تعاریف
۱- «اشعه» یا «پرتوها» شامل اشعه یون ساز و غیر یون ساز میباشد.
۲- «منابع مولد اشعه» به مواد پرتوزا ( رادیواکتیو) اعم از طبیعی و یا مصنوعی یا مواد و اشیاء حاوی آن و یا دستگاه‌ها و تاسیسات مولد اشعه اطلاق میگردد.
۳- «کار با اشعه» هر گونه کار یا فعالیتی است که در ارتباط با منابع مولد اشعه انجام شود.
۴- «واحد قانونی» در مفهوم « سازمان انرژی اتمی ایران» است.
۵- «شخص مسئول» شخص حقیقی است که برابر آئیننامه مربوطه واجد صلاحیت علمی و فنی و شرایط لازم برای تصدی و نظارت بر کلیه امور مربوطه به کار با اشعه در محدوده پروانه مربوطه باشد.
۶- «مسئول فیزیک بهداشت» شخص حقیقی است که برابر آئیننامه مربوطه واجد صلاحیت علمی و فنی و شرایط لازم برای تصدی مسئولیت حفاظت در برابر اشعه در محدوده پروانه مربوطه باشد.
ماده ۳ – شمول مقررات
مقررات این قانون شامل کلیه امور مربوط به حفاظت در برابر اشعه در سطح کشور از جمله موارد زیر میباشد:
۱ – منابع مولد اشعه
۲ – کار با اشعه
۳ – احداث، تأسیس، راه اندازی، بهره برداری، ازکاراندازی و تصدی هر واحدی که در آن کار با اشعه انجام شود.
۴ – هرگونه فعالیت در رابطه با منابع مولد اشعه شامل واردات و صادرات، ترخیص، توزیع، تهیه، تولید، ساخت، تملک، تحصیل، اکتشاف، استخراج ،حمل و نقل، معاملات، پیمانکاری، نقل و انتقال، کاربرد و یا پس مانداری.
۵ – حفاظت کارکنان، مردم و نسل‌های آینده بطور کلی و محیط در برابر اثرات زیان آور اشعه.
فصل دوم – پروانه و مسئولیت‌ها
ماده ۴ – انجام هرگونه فعالیت در ارتباط با موارد مندرج در بندهای ۱، ۲، ۳، و ۴ از ماده ۳، غیر از موارد مستثنی بموجب آئیننامه‌های مربوطه مستلزم اخذ پروانه کسب از واحد ذیربط و پروانه اشتغال از واحد قانونی میباشد.
تبصره – مجوز کار با اشعه در مورد مؤسسات پزشکی صرفا برای متخصصین گروه پزشکی توسط کمیسیونی مرکب از دو نفر متخصص امور حفاظت در برابر اشعه از واحد قانونی و دو نفر کارشناس از وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی مورد بررسی و تایید قرار گرفته و از طرف واحد قانونی داده خواهد شد. صدور پروانه نهایی تاسیس واحد کار با اشعه از سوی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی خواهد بود.
ماده ۵ – دارنده پروانه کسب مکلف است حداقل یک فرد واجد شرایط بعنوان شخص مسئول و یک فرد واجد شرایط بعنوان مسئول فیزیک بهداشت به واحد قانونی معرفی تا پروانه اشتغال بنام آنان اخذ گردد.
تبصره – در موارد خاص (مانند واحدهای تشخیصی با اشعه ایکس با فعالیت محدود) و طبق آئیننامه‌های مربوط، مسئولیت شخص حقیقی دارنده پروانه کسب، شخص مسئول و مسئول فیزیک بهداشت می تواند توأما بعهده یک یا دو شخص حقیقی واجد شرایط باشد.
ماده ۶ – دارنده پروانه اشتغال مکلف است منحصرا در محل و در حدود و شرایط مندرج در پروانه و دستورالعمل‌های مربوطه فعالیت نماید.
ماده ۷ – هرگونه تغییر در وضعیت حقوقی دارنده پروانه کسب در ارتباط با منابع مولد اشعه و نیز هرگونه تغییر کمی و کیفی در ارتباط با منابع مزبور مستلزم اخذ مجوز از واحد قانونی است.
تبصره – در خصوص مؤسسات پزشکی پس از اخذ مجوز از واحد قانونی، صدور پروانه کار جدید از سوی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی خواهد بود.
ماده ۸ – دارندگان پروانه و یا قائم مقام قانونی آن‌ها و نیز کلیه افرادی که به لحاظ وظیفه شغلی با منابع مولد اشعه در ارتباط می‌باشند مکلفند موارد زیر را بلافاصله به واحد قانونی اطلاع دهند:
۱ – تعلیق و یا تعطیل بهره برداری از منابع مولد اشعه.
۲ – مفقود شدن و یا سرقت منابع مولد اشعه.
۳ – هرگونه حادثه، اخلال، عیب و یا تغییرات در رابطه با منابع مولد اشعه که احتمال افزایش مخاطرات بالقوه پرتوگیری افراد را در بر داشته باشد.
۴ – سوانح پرتوگیری و نیز پرتوگیری مشکوک افراد.
ماده ۹ – کلیه افرادی که به کار با اشعه گمارده می‌شوند باید تحت معاینات و آزمایش‌های پزشکی لازم قبل و بعد از استخدام و بصورت دوره‌ای طبق آئیننامه مربوطه قرار گرفته و مدارک لازم را در اختیار واحد قانونی قرار دهند.
ماده ۱۰ – گماردن افراد زیر به کار با اشعه ممنوع است:
۱ – افراد کمتر از ۱۸ سال سن غیر از موارد مستثنی بموجب آئیننامه مربوطه.
۲ – افرادی که در نتیجه آزمایش‌های پزشکی مورد تایید واحد قانونی کار با اشعه برای سلامتی آنان زیان آور تشخیص داده شده باشد.
ماده ۱۱ – در انجام هرگونه فعالیت مربوط به موارد مندرج در ماده ۳ دارنده پروانه کسب، شخص مسئول و مسئول فیزیک بهداشت مکلف‌اند:
۱ – کلیه مقررات، استانداردها، آئیننامه‌ها و دستورالعمل‌های حفاظت در برابر اشعه را رعایت نمایند.
۲ – کلیه تدابیر و تجهیزات حفاظتی لازم را طبق مقررات مربوط پیش بینی، تأمین و به اجراء در آورند.
۳ – از پرتودهی غیر ضروری اجتناب نمایند.
ماده ۱۲ – کلیه افرادی که به کار با اشعه اشتغال دارند مکلفند وسائل حفاظت در برابر اشعه پیش بینی شده را شخصا بکار گرفته و مقررات و دستورالعمل‌های مربوط به اجراء درآورند.
فصل سوم – نظارت و بازرسی
ماده ۱۳ – واحد قانونی در جهت حسن اجرای مقررات این قانون، نظارت بر کلیه امور مندرج در ماده ۳ این قانون و بازرسی در زمینه های مزبور را بعهده دارد.
ماده ۱۴ – دارنده پروانه کسب، شخص مسئول و مسئول فیزیک بهداشت مکلفند توصیه ها و دستورالعمل‌های ابلاغ شده توسط واحد قانونی و بازرسین مربوطه را به اجراء درآورند.
ماده ۱۵ – در مواردی که اجرای امور مربوط به مفاد ماده ۱۴ و یا حفاظت افراد و اموال در برابر اشعه مستلزم ارائه خدمات از طرف واحد قانونی باشد، اشخاص ذینفع مکلفند بهاء خدمات ارائه شده را طبق تعرفه مقرر در آئیننامه مربوطه به حساب خزانه داری کل واریز نمایند.
تبصره – در مورد مؤسسات پزشکی که منجر به صرف هزینه یا ارائه خدمات توسط وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی میشود آئیننامه مربوطه توسط وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی تهیه میگردد.
ماده ۱۶ – دارنده پروانه و یا هر شخصی که بنحوی از انحاء منابع مولد اشعه را برابر مفاد این قانون در اختیار و یا تحت نظر داشته و یا بعنوان شخص مسئول و یا مسئول فیزیک بهداشت انجام وظیفه نماید مکلف است در حوزه فعالیت شغلی خود تسهیلات لازم برای اعمال نظارت و بازرسی واحد قانونی را فراهم نموده و اطلاعات و مدارک مورد نیاز را در اختیار واحد قانونی قرار دهد.
ماده ۱۷ – واحد قانونی مکلف است در اجرای مقررات این قانون، در صورت وقوف بر وجود اشکالات یا تخلفاتی در کار با اشعه یا بهره برداری از منابع مولد اشعه پس از ابلاغ کتبی مدت دار به وزارت و یا مؤسسه مربوطه و در صورت عدم رعایت توصیه ها، دستور توقف و یا تعطیل بهره برداری از منابع مربوطه را صادر نموده و یا پروانه صادره را لغو نماید و در صورت لزوم با اخذ مجوز لازم از مرجع ذیصلاح اقدام به لاک و مهر آن بنماید.
فصل چهارم – جرائم و مجازات‌ها
ماده ۱۸ (اصلاحی ۰۸/۱۱/۱۳۹۹)- موارد زیر جرم محسوب و مرتکب حسب مورد با رعایت شرایط و امکانات خاطی و دفعات و مراتب جرم و مراتب تادیب از وعظ و توبیخ و تهدید و درجات تعزیر به مجازات مشروحه ذیل محکوم خواهد شد:
۱ – عدم استفاده از وسائل حفاظتی پیش بینی شده و همچنین عدم رعایت دستورالعمل‌های حفاظتی توسط کارکنان با اشعه جرم محسوب و متخلف به جریمه نقدی از ۰۰۰ /۰۰۰ /۲ تا
۰۰۰ /۰۰۰ /۲۰ ریال محکوم خواهد شد.
۲ – گماردن افراد بدون انجام آزمایش های پزشکی لازم قبل از استخدام و یا بدون مراقبت‌ها و آزمایش‌های دوره‌ای پزشکی در مدت اشتغال بکار با اشعه جرم محسوب و متخلف به جریمه نقدی از ۰۰۰ /۰۰۰ /۲ تا ۰۰۰ /۰۰۰ /۶۰ ریال محکوم خواهد شد.
۳ – گماردن افرادی بکار با اشعه که بموجب ماده ۱۰ این قانون کار با اشعه برای آنان ممنوع اعلام شده است جرم محسوب و متخلف به جریمه نقدی از ۰۰۰ /۰۰۰ /۶ تا ۰۰۰ /۰۰۰ /۶۰ ریال محکوم خواهد شد.
۴ – کوتاهی در اعلام موارد مذکور در مواد ۷ و ۸ و ۹ این قانون توسط اشخاص نامبرده در موارد یاد شده جرم محسوب و متخلف به جریمه نقدی از ۰۰۰ /۰۰۰ /۶ تا ۰۰۰ /۰۰۰ /۶۰ ریال محکوم خواهد شد.
۵ – متخلف موارد زیر به جزای نقدی از ۰۰۰ /۰۰۰ /۶ تا ۰۰۰ /۰۰۰ /۲۵۰ ریال و یا به حبس تعزیری از یک ماه تا شش ماه و یا به هر دو مجازات محکوم خواهد شد:
الف – بهره‌برداری از منابع مولد اشعه و یا کار با اشعه بدون اتخاذ تدابیر حفاظتی و تدارک تجهیزات حفاظتی توصیه شده توسط واحد قانونی.
ب – بهره‌برداری از منابع مولد اشعه و یا کار با اشعه بدون نظارت شخص مسئول و مسئول فیزیک بهداشت.
ج – اخلال در امر نظارت و بازرسی واحد قانونی و ندادن اطلاعات لازم و یا ارائه اطلاعات ناقص و یا کذب به واحد قانونی و نیز هر اقدامی که موجب انحراف تشخیص واحد قانونی گردد.
۶ – ایجاد اختلال در کار با اشعه و یا منابع مولد اشعه جرم محسوب و متخلف به جزای نقدی از ۰۰۰ /۰۰۰ /۱۰۰ تا
۵۰۰/۰۰۰/۰۰۰ ریال و حبس تعزیری از یک‌ماه تا سه سال و یا به هر دو مجازات محکوم خواهد شد.
۷ – عدم رعایت حدود و شرایط مقرر در پروانه یا تغییر در شرایط مزبور جرم محسوب و متخلف به مجازات نقدی از
۰۰۰ /۰۰۰ /۵۰ تا ۰۰۰ /۰۰۰ /۲۵۰ ریال و یا به حبس تعزیری از شش ماه تا دو سال و یا به هر دو مجازات محکوم خواهد شد.
۸ – نداشتن پروانه معتبر در مواردی که بموجب ماده ۴ این قانون داشتن پروانه الزامی اعلام گردیده است جرم محسوب و متخلف به مجازات نقدی از ۰۰۰ /۰۰۰ /۱۰۰ تا ۰۰۰ /۰۰۰ /۵۰۰ ریال و یا به حبس تعزیری از شش ماه تا سه سال و یا به هر دو مجازات محکوم خواهد شد.
۹ – بهره برداری از منابع مولد اشعه که توسط واحد قانونی بنحوی ممنوع اعلام شده است جرم محسوب میشود و متخلف به مجازات نقدی از ۰۰۰ /۰۰۰ /۱۰۰ تا ۰۰۰ /۰۰۰ /۵۰۰ ریال و یا به حبس تعزیری از شش ماه تا سه سال و یا به هر دو مجازات محکوم خواهد شد.
ماده ۱۹ – در مواردی كه جرائم موضوع این قانون به لحاظ انطباق با عناوین قانونی دیگر مستلزم مجازات شدیدتر باشد مقررات قانون مجازات اشد درباره مرتكب اعمال خواهد شد.
فصل پنجم – مقررات ویژه
ماده ۲۰ – به افرادی كه بطور مستمر به كار با اشعه اشتغال داشته باشند، مزایای زیر بر مبنای مقدار و شرایط بالقوه پرتودهی محیط كار به تشخیص واحد قانونی و طبق آئیننامه‌های مربوط تعلق می‌گیرد:
۱ – كاهش ساعات كار هفتگی تا میزان ۲۵% ساعات كار مقرر برای سایر كاركنان.
۲ – افزایش میزان مرخصی استحقاقی سالیانه تا یك ماه در سال برای مدت اشتغال به كار با اشعه. استفاده از مرخصی استحقاقی سالیانه در این گونه موارد در طول هر سال اجباری است.
۳ – افزایش مدت خدمت مورد قبول تا یک سال به ازاء هر یک سال كار با اشعه. حداكثر این افزایش تا ده سال و منحصرا از نظر بازخرید، بازنشستگی، ازكارافتادگی و تعیین حقوق وظیفه قابل احتساب میباشد.
۴ – پرداخت تا پنجاه درصد حقوق و مزایا بعنوان فوق العاده كار با اشعه.
تبصره – در مورد بند ۲ این ماده بجای استفاده از مرخصی فرد ذینفع می تواند درخواست اشتغال در محلی غیر از محیط كار با اشعه بنماید.
ماده ۲۱ – وزارتخانه ها، نهادهای انقلاب اسلامی، مؤسسات، سازمان‌ها و شركت‌های دولتی و یا وابسته به دولت و مؤسساتی كه شمول قانون بر آن‌ها مستلزم ذكر نام است و نیز كلیه مامورین انتظامی موظفند در اجرای این قانون با واحد قانونی همكاری نمایند.
ماده ۲۲ – واحد قانونی مسئولیت حسن اجرای مقررات این قانون را بعهده داشته و مكلف است با بكار گماردن متخصصین واجد صلاحیت علمی و فنی و از طریق تهیه و تدوین ضوابط، مقررات، استانداردها و دستورالعمل‌های لازم و بكارگیری امكانات تخصصی، آموزش و پژوهش و ارائه خدمات در سطح علمی پیشرفته روز تدابیر مقتضی را اتخاذ نماید.
ماده ۲۳ – این قانون از تاریخ تصویب لازم الاجراء میباشد و از تاریخ مزبور كلیه قوانین و مقررات مغایر لغو و كان لم یكن تلقی میگردد. دولت مكلف است آئیننامه‌های مربوطه را بر اساس پیشنهاد واحد قانونی تصویب و جهت اجراء ابلاغ نماید. كلیه اشخاص حقیقی و حقوقی مشمول این قانون مكلفند حداكثر ظرف شش ماه از تاریخ اجرای قانون وضعیت خود را با مقررات آن منطبق نمایند.
تبصره – در خصوص مؤسسات پزشكی كشور آئیننامه‌های مربوطه توسط وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكی و واحد قانونی تهیه و تدوین و پس از تصویب هیات وزیران قابل اجراء خواهد بود.
قانون فوق مشتمل بر بیست و سه ماده و شش تبصره در جلسه علنی روز یكشنبه مورخ بیستم فروردین ماه یكهزار و سیصد و شصت و هشت مجلس شورای اسلامی تصویب و در تاریخ ۱۳۶۸/۱/۳۰ به تایید شورای نگهبان رسیده است.
رئیس مجلس شورای اسلامی – اكبر هاشمی
