فهرست مطالب
متن آیین نامه اجرایی قانون حفاظت در برابر اشعه
ماده ۱- هدف:
این آئیننامه بمنظور حسن اجرای قانون حفاظت در برابر اشعه مصوب ۱۳۶۸ تنظیم و تدوین گردیده است.
ماده ۲– تعاریف:
1- قانون در این آئین نامه به قانون حفاظت در برابر اشعه اطلاق می گردد.
2– “پرتوهای یونساز” از نظر حفاظت در برابر اشعه به پرتوهائی مثل ایكس، گاما، بتا، نوترون، آلفا و ذرات اتمی دیگر اطلاق می گردد كه قادر به یونسازی در ماده می باشند.
3– “پرتوهای غیریونساز” از نظر حفاظت در برابر اشعه به پرتوهائی مثل ماوراء بنفش، مادون قرمز، مكروویو، لیزر، امواج رادیوئی و نظائر آن اطلاق می گردد كه قادر به یونسازی در ماده نمی باشند.
4 (اصلاحی 15/07/1386) – “پروانه اشتغال” یك سند رسمی است كه توسط “واحد قانونی” بر اساس مندرجات فصل دوم قانون، در رابطه با مفاد ماده (3) آن و در صورت رعایت كلیه مقررات قانون و این آئیننامه و استانداردها، ضوابط و دستورالعملهای حفاظت در برابر اشعه غیر از مواردی كه بموجب استانداردهای پایه مستثنی شده است، برای مدت مشخص بر اساس ضوابط واحد قانونی صادر می گردد.
۵– “دارنده پروانه اشتغال” یك شخص است كه پروانه را از “واحد قانونی” بر اساس مفاد فصل دوم قانون جهت اقدامات لازم مندرج در آن دریافت می دارد.
6– “شخص” به هر شخص اعم از حقیقی یا حقوقی و یا نماینده رسمی و یا قائم مقام هر یك از آنها اطلاق می گردد.
7 (اصلاحی 15/07/1386) – “پرتوكار” به شخص حقیقی اطلاق می گردد كه حسب وظیفه با منابع مولد اشعه بطور مستمر و فیزیكی در ارتباط باشد كه شامل پرتوكاران گروه الف و گروه ب می گردد .
الف- پرتوكار گروه الف- به شخص حقیقی اطلاق می گردد كه در شرایطی كار می كند كه در سالیانه آن می تواند از 3 /0 حد دز معادل سالانه تجاوز نماید.
ب- پرتوكار گروه ب- به شخص حقیقی اطلاق می گردد كه در شرایطی كار می كند كه معمول دز دریافتی سالانه وی از 3 /0 حد دز معادل سالانه تجاوز نمی نماید.
8 (الحاقی 15/07/1386) – استانداردهای پایه: منظور حفاظت در برابر پرتوهای یونساز و ایمنی منابع پرتو- استانداردهای پایه (دارای شماره ثبت 7751 سال 1384 از موسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران) برای پرتوهای یونساز و پرتوهای غیریونساز- حدود پرتوگیری” (دارای شماره ثبت 8567 سال 1385 از مؤسسه استاندارد و تحقیقات صنفی [صنعتی] ایران) برای پرتوهای غیریونساز در صورت اصلاح آخرین نسخه اصلاح آنها قابل استناد است”.
ماده 3 (اصلاحی 15/07/1386) – انجام هرگونه فعالیت در ارتباط با موارد مندرج در بندهای 1، 2، 3 و 4 ماده (3) قانون كه در استانداردهای پایه بعنوان موارد مستثنی شده تعیین شده نیاز به اخذ پروانه اشتغال ندارد.
تبصره (الحاقی 15/07/1386) – واحد قانونی می تواند عدم الزام به اخذ پروانه را مشروط به رعایت مواردی نماید كه در دستورالعملها مشخص می شوند.
ماده 4– مسئول فیزیك بهداشت باید دارای حداقل درجه دپیلم در یكی از رشته های علمی و فنی با سابقه كار مؤثر در رشته حفاظت در برابر اشعه و گذراندن دوره های آموزشی تخصصی با تشخیص واحد قانونی بوده و از سلامت جسمی و روحی كامل برخوردار باشد.
تبصره– در امور ویژه كار با اشعه مثل پرتو درمانی، پزشكی هسته ای، مراكز بزرگ رادیولوژی، مراكز هسته ای و دانشگاهها، حداقل تحصیلات مسئول فیزیك بهداشت درجه كارشناسی در رشته های علمی و فنی در رابطه با پرتوها خواهد بود.
ماده ۵– شخص مسئول لازمست در رشته مربوط به حوزه پروانه مورد درخواست دارای حداقل تحصیلات كارشناسی در یكی از رشته های علمی و فنی در رابطه با پرتوها بوده و از سلامت جسمی و روحی كامل برخوردار باشد.
تبصره 1 (اصلاحی 15/07/1386) – در شرایط ویژه در امور غیرپزشكی و كمبود متخصص در رشته مربوطه، دارندگان مدرك تحصیلی كارشناسی در یكی از رشته های علمی و فنی و موفقیت در آزمونهای مربوطه با تشخیص واحد قانونی می توانند به عنوان شخص مسئول انجام وظیفه نمایند.
تبصره 2 (اصلاحی 15/07/1386) – در امور تشخیص و درمان پزشكی شخص مسئول لازمست دارای تحصیلات و شرایط مشخص شده در ضوابط و دستورالعملهای وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكی باشد.
ماده 6 (اصلاحی 15/07/1386) – جهت صدور پروانه اشتغال باید اقدامات زیر بر حسب مورد بر اساس ضوابط واحد قانونی توسط متقاضی دارنده پروانه كسب انجام شده و مدارك لازم حداقل دو ماه قبل از اقدام نسبت به مفاد ماده (3) قانون به واحد قانونی ارائه گردد.
الف– طبق ماده ۵ فصل دوم قانون، معرفی یكنفر بعنوان شخص مسئول و یكنفر بعنوان مسئول فیزیك بهداشت با سطح تحصیلی و تخصصی مذكور در مواد ۴ و ۵ این آئیننامه با ارائه مدارك تحصیلی و تخصصی و سوابق كار با اشعه .
ب– ارائه اطلاعات جامع طرح در رابطه با كار با اشعه كه پروانه جهت آن درخواست شده است با توجیه و توصیف ضرورت انجام طرح و مزایای آن برای جامعه در مقایسه با سایر روشهای موجود به طوریكه پرتوگیری كاركنان و مردم جامعه به “هرچه كمتر مواجه شدن” كاهش یابد.
ج – ارائه گزارشهای علمی و فنی شامل نقشه های ساختمانی، تأسیسات، سیستم دفع فاضلاب و پسمان و غیره بر حسب لزوم.
د– ارائه مشخصات فنی كامل وسائل، دستگاهها و تأسیساتی كه جهت كار با اشعه مورد استفاده قرار می گیرد) بالصاق نقشه ها، كاتالوگ، محاسبات و غیره)
هـ- ارائه فهرست كاملی از وسایل و تجهیزات ایمنی حفاظتی مورد استفاده در طرح.
و– در صورتیكه طرح موردنظر امكان پرتوزائی محیط را دارد ارائه گزارش محیطی و طرح جامع تجهیزات موردنیاز جهت جلوگیری از آلودگی محیط و سیستمهای اندازه گیری مربوط.
ز– ارائه دستورالعمل اوژانس بمنظور مقابله با سوانح در شرایط اضطراری .
ح– ارائه مدارك تحصیلی و تجربی و بازآموزی و آموزش پرتوكاران و كاركنان مربوطه .
ط– ارائه موافقت اصولی وزارتخانه، سازمان و یا هر ارگان ذیربط.
تبصره– درخواست صدور پروانه هیچگونه تعهدی برای واحد قانونی جهت صدور پروانه در صورتیكه درخواست كننده دارای شرایط لازم و كافی نباشد ایجاد نمی نماید.
ماده ۷– دارنده پروانه اشتغال مكلف است دو ماه قبل از انقضاء مدت اعتبار پروانه خود درخواست تمدید نماید.
ماده ۸– وقتی مطابق مقررات این آئیننامه درخواست تمدید پروانه می گردد پروانه فعلی در صورتیكه قبلا طبق مفاد ماده (17) قانون به حالت تعلیق درنیامده و یا لغو شده باشد، تا زمان تمدید و یا صدور پروانه جدید و یا لغو آن اعتبار خواهد داشت.
ماده ۹– در موارد خاص كار با اشعه با فعالیت محدود (از نظر تعداد منابع، انرژی، پرتودهی و كاربرد) بر اساس استانداردهای واحد قانونی و در صورتیكه واحد قانونی تشخیص دهد كه قوانین، مقررات، استانداردها و ضوابط و دستورالعملهای حفاظت در برابر اشعه می تواند بخوبی توسط یك یا دو شخص انجام پذیرد، یك یا دو نفر شخص حقیقی واجد شرایط می توانند مسئولیت شخص حقیقی دارنده پروانه، شخص مسئول و مسئولیت فیزیك بهداشت را بعهده بگیرند.
ماده 10– بطور كلی اخذ پروانه شامل ارسال درخواست كتبی با مدارك موردنیاز، ثبت درخواست، بررسی درخواست، بازرسی مجوز اولیه و مجوز بهره برداری است. گذراندن این مراحل با عنایت به یپچیدگی كار با اشعه از ضروریات علمی و فنی است .
ماده ۱۱ – در موارد كار با اشعه بطور محدود و یا برای مدتی كه از یكسال تجاوز نكند یا در موارد خاص و بر حسب ضرورت با تشخیص واحد قانونی، بجای پروانه می تواند مجوز مدت دار با شرایط مندرج در آن صادر گردد.
ماده ۱۲– شخص مسئول مكلف است به پیامدهای ناشی از عدم رعایت مفاد قانون و این آئیننامه آگاه بوده و مسئولیتهای مربوط را بپذیرد.
ماده ۱۳– مسئول فیزیك بهداشت مكلف است وظایف حفاظت در برابر اشعه فعالیت محدود پروانه را بعهده داشته و مسئولیتهای مربوطه را آگاهانه بپذیرد.
ماده 14– دارنده پروانه اشتغال، شخص مسئول و پرتوكاران مكلف اند دستورالعملهای و توصیه های مسئول فیزیك بهداشت را بر اساس قوانین، مقررات، آئیننامه ها، استانداردها و توصیه های واحد قانونی پذیرفته و به اجراء درآورند و نیازهای مربوط به حفاظت اشخاص حوزه پروانه را در اختیار وی قرار دهند.
ماده 15– طبق ماده (9) قانون، دارنده پروانه اشتغال مكلف است كلیه افرادی را كه بكار با اشعه گمارده می شوند، قبل و بعد از استخدام و بصورت دوره ای در طول استخدام و یا در شرایط اضطراری، تحت معاینه ها و آزمایشهای پزشكی لازم و آزمایشهای تخصصی قرار داده و مدارك مربوطه را در اختیار واحد قانونی قرار دهد.
تبصره ۱– آزمایشها و معاینه های پزشكی اولیه نباید زودتر از یك ماه قبل از شروع كار با اشعه انجام شده باشد.
تبصره ۲– جهت هر شخص پرتوكار تحت پوشش پروانه لازمست یك پرونده شخصی كه حاوی كلیه اطلاعات فردی از جمله سوابق پرتوگیری و نتایج آزمایشها و معاینه های پزشكی باشد تشكیل گردد.
تبصره ۳– در صورتیكه در هر مرحله بر اساس آزمایشها و معاینه های پزشكی تشخیص داده شد كه ادامه كار با اشعه برای شخص زیان آور است لازم است توسط شخص مسئول و مسئول فیزیك بهداشت از ادامه كار وی با اشعه جلوگیری گردد.
تبصره ۴– از پرتوكاران گروه الف لازمست حداكثر هر شش ماه یكبار و از پرتوكاران گروه ب حداكثر هر یكسال یكبار و از هر دو گروه در شرایط اضطراری آزمایش و معاینه های كامل پزشكی برحسب تشخیص و توصیه “واحد قانونی” بعمل آید.
تبصره 5– آزمایشها و معاینه های پزشكی لازمست بر اساس دستورالعمل واحد قانونی به عمل آید.
تبصره ۶– در صورتیكه یك پرتوكار محل كار را تغییر دهد لازم است سوابق كار با اشعه، پزشكی و پرتوگیری وی عیناً به محل كار جدید منتقل شود.
ماده ۱۶– دارنده پروانه اشتغال مكلف است در صورت بروز سانحه و یا پرتوگیری مشكوك هر شخص حقیقی ناشی از كار با اشعه حوزه پروانه خود را مورد آزمایشها و معاینه های پزشكی قرار داده و مراقبتهای پزشكی لازم را تا حصول اطمینان از سلامت وی ادامه دهد.
تبصره ۱ – كلیه هزینه آزمایشها و معاینه های پزشكی قبل از استخدام و دوره ای و شرایط اضطراری بعهده دارنده پروانه اشتغال است .
ماده ۱۷– اشخاص بین ۱۶ تا ۱۸ سال سن مشغول در دوره های آموزشی و پژوهشی می توانند فقط در گروه كاری (ب) مشروط بر اینكه قوانین و مقررات و استانداردهای حفاظت در برابر اشعه را رعایت نمایند با كسب مجوز از واحد قانونی از مفاد بند یك ماده (10) فصل دوم قانون مستثنی گردند.
ماده ۱۸ – بهای خدمات ارائه شده از طرف واحد قانونی تا ارسال تعرفه جدید طبق تعرفه مصوب 18 /3 /67 هیأت وزیران دریافت می گردد.
ماده ۱۹– بمنظور اجرای بند (3) ماده (20) مقررات ویژه قانون، موارد زیر لازم الاجراء است .
۱- خدمت و افزایش خدمت قابل احتساب در بند (3) ماده (20) قانون حداكثر ۳۰ سال خواهد بود.
۲- تشخیص نهائی سوابق كار با اشعه و احتساب افزایش خدمت به تأیید واحد قانونی می باشد.
۳ – هرگاه شخصی بر طبق مقررات این آئیننامه بازنشسته و بعد معلوم شود كه بر اساس تقلب و مدرك سازی به این استحقاق رسیده است از امتیاز بند (3) ماده (20) كلا محروم و مكلف به پرداخت كلیه وجوهیست كه به وی پرداخت شده و خسارات ناشی از آن از وی اخذ خواهد شد.
ماده ۲۰– احتساب سوابق كار با اشعه جهت بازخرید، بازنشستگی، از كارافتادگی و تعیین حقوق و طبقه به شرح زیر می باشد:
الف- كاركنان با پرتو گروه الف به ازاء هر سال خدمت یكسال افزایش خدمت مورد قبول تا حداكثر ده سال.
ب- كاركنان با پرتو گروه (ب) به ازاء هر سال خدمت ۶ ماه افزایش خدمت مورد قبول تا حداكثر پنج سال
تبصره ۱– در مورد افرادیكه قبل از تصویب قانون با تشخیص واحد قانونی بطور مستمر بكار با اشعه اشتغال داشته اند فقط بند (3) ماده (20) قانون لازم الاجرا است .
ماده ۲۱– هر شخصی كه بر اساس مفاد مقررات قانون و این آئیننامه بازنشسته می گردد، مجاز به اشتغال مجدد بكار با اشعه نخواهد بود.
ماده ۲۲– بمنظور اجراء مفاد مندرج در ماده (20) قانون (باستثنای بند 3) به افرادی كه بطور مستمر به كار با اشعه اشتغال دارند بر حسب مورد مزایای زیر تعلق می گیرد و از تاریخ تصویب قانون (تاریخ 20 /1 /1368) لازم الاجرا است.
الف– به پرتوكاران گروه الف تا میزان حداكثر 100 % مزایای مندرج در بندهای 1 و 2 و 4 ماده 20 قانون طبق شرایط زیر:
– بر حسب تجربه و تبحر در كار با اشعه تا 20 %.
– بر حسب داشتن گرایش هسته ای در دوران تحصیل و یا گذراندن دروس فیزیك بهداشت و یا فیزیك پزشكی یا دوره های تخصصی حفاظت در برابر اشعه تا 20 %.
– بر حسب بكار بردن وسائل حفاظت در برابر اشعه فردی و وسائل حفاظتی موردنیاز تا 10 %.
– بر حسب شرایط كار حداكثر تا 50 %.
باید توسط دارندگان پروانه اشتغال اعمال و پرداخت گردد.
ب– به پرتوكاران گروه (ب) تا میزان حداكثر 60 % مزایای مندرج در بندهای 1 و 2و 4 ماده 20 قانون طبق شرایط زیر:
– بر حسب تجربه و تبحر در كار با اشعه تا 15 %.
– بر حسب داشتن گرایش هسته ای در دوران تحصیل و یا گذراندن دروس فیزیك بهداشت و یا فیزیك پزشكی و یا دوره های تخصصی حفاظت در برابر اشعه تا 10 %.
– بر حسب بكار بردن وسائل حفاظت در برابر اشعه فردی و وسائل حفاظتی مورد نیاز تا 10 %.
– برحسب شرایط كار تا حداكثر 35 %.
باید توسط دارندگان پروانه اشتغال اعمال و پرداخت گردد.
تبصره ۱– مزایای فوق الذكر در صورت تغییر شرایط این آئیننامه و یا شرایط كاری شخص لازم التغییر است .
ماده 23 (اصلاحی 15/07/1386) – علاوه بر احكام مندرج در این آیین نامه در موارد ضروری و در چهارچوب قانون و این آیین نامه و با رعایت سایر مقررات، دستورالعملها و ضوابط لازم از جمله ضوابط مربوط به اصول حفاظت در برابر اشعه، پروانه و مسئولیتهای آن، پرتوگیری شغلی، پزشكی، مردم و مقررات ایمنی منابع پرتو با تصویب واحد قانونی ابلاغ خواهد شد.
ماده 24 (الحاقی 15/07/1386) – با توجه به تغییرات سریع در دانش حفاظت در برابر اشعه، مقررات این آئیننامه می تواند هر دو سال یكبار و بر حسب ضرورت و اضطرار طبق تشخیص “واحد قانونی” و پس از تصویب دولت مورد تجدیدنظر قرار گیرد.