قرارداد کار شروع کننده رابطه کارگری کارفرمایی در کارگاه است که با توجه به شرایط مختلف کار و کارگر و کارفرما و کارگاه انواع قرارداد کار قابل تنظیم است و کارفرما باید با توجه به شرایط بهترین قرارداد کار را انتخاب نماید.
قراردادهای کار از لحاظ مدت قرارداد کار و نحوه ی پرداخت حقوق و دستمزد و ماهیت کار به انواع زیر تقسیم می شود:
1-قرارداد کار مدت موقت
2-قرارداد کار دائم
3-قرارداد کار پاره وقت (قرارداد کار ساعتی)
4- قرارداد کار کارمزدی
5-قرارداد کار کار معین
6- قرارداد کار طبقه بندی مشاغل
7- قرارداد کار شرکت های خدماتی
8- قرارداد کار شفاهی
در ادامه کارتابان به بررسی انواع مختلف قرارداد کار پرداخته که کارفرمایان بتوانند با شناخت هر نوع قرارداد کار انتخاب درستی داشته باشند.
با توجه به اینکه در مقاله قبلی در مورد شرایط عمومی قرارداد کار توضیح کافی داده شده است لذا در این مقاله به شرایط عمومی و محتویات قرارداد کار پرداخته نشده و می توانید در مقاله ۳ شرط صحت و ۷ مورد از الزامات تنظیم متن قرارداد کار مطالعه نمایید.
فهرست مطالب
قرارداد کار موقت
قرارداد کار موقت رایج ترین نوع قرارداد کار است که بین کارفرمایان و کارگران منعقد می شود. همانگونه که از اسم این نوع قرارداد کار مشخص است مهمترین ویژگی این قرارداد کار داشتن مدت معین برای انجام کار و وجود رابطه کاری بین کارگر و کارفرما است.
در قرارداد کار موقت حتما باید زمان شروع و زمان پایان و یا مدت قرارداد کار به صراحت مشخص و درج گردد.
اتفاقات پس از اتمام قرارداد کار موقت
پس از اتمام قرارداد کار هیچ یک از طرفین تعهدی به تمدید و یا تجدید قرارداد کار قبلی و شرایط آن ندارند.
تکرار زیاد در انعقاد قرارداد کار موقت با کارگر هیچ تعهدی به کارفرما برای تبدیل شدن قرارداد کار موقت به دائمی به وجود نمی آورد.
چنانچه پس از اتمام قرارداد کار موقت بدون تمدید کتبی قرارداد کار کارگر به کار خود ادامه دهد به منزله تمدید ضمنی یک دوره آخرین قرارداد کار موقت است.
در اتمام قرارداد کار موقت باید سنوات، عیدی و پاداش و مانده مرخصی کارگران تسویه شود.
قرارداد کار دائم
قرارداد کار دائم با گذشت زمان محبوبیت خود را از دست می دهد و کارفرمایان تمایل کمتری برای استفاده از قرادادهای کار دائم دارند.
یکی از تفاوت های اصلی قرارداد کار دائم با موقت در مدت قرارداد کار است که زمان اتمام قرارداد کار وجود ندارد و این نوع قرارداد کار از لحاظ زمانی نامحدود است.
نامحدود بودن زمان قرارداد کار دائم، تابع شرایط قانون کار بوده و به مفهوم کار مادام العمر کارگر نیست. قرارداد کار دائم در یکی از حالت های زیر به اتمام می رسد:
بازنشستگی کارگر – از کارافتادگی دائمی کارگر – فوت کارگر – استعفای کارگر – اخراج کارگر با رعایت ماده 27 قانون کار – از بین رفتن شغل و یا کارگاه خارج از اراده کارفرما و عدم امکان ادامه اشتغال کارگر.
در قرارداد کار دائمی بر خلاف قرارداد کار موقت طرفین می توانند دوره ای را به عنوان آزمایشی تعیین کنند که در این مدت هر یک از طرفین می توانند بدون اطلاع قبلی و یک جانبه قرارداد کار را فسخ نمایند. این مورد در ماده 11 قانون کار پیش بینی شده است و مدت آزمایشی برای کارگران ساده و نیمه ماهر حداکثر 1 ماه و برای کارگران ماهر و متخصص حداکثر 3 ماه می تواند باشد.
در قرارداد کار دائمی در سال اول حقوق و دستمزد توافقی یا حداقل قانون کار درج می شود و به صورت سالانه افزایشات مزد و مزایای قانون کار طی حکم و یا الحاقیه و یا تعویض با قرارداد کار دائم دیگر اعمال می گردد.
در این نوع قرارداد کار سنوات و مانده مرخصی کارگران باید در اتمام قرارداد کار و طبق آخرین حقوق کارگر پرداخت گردد. چنانچه در طول مدت اشتغال این مبالغ پرداخت شوند این مبالغ علی الحساب بوده و در اتمام کار مابه التفاوت سنوات و مانده مرخصی باید پرداخت شود.
قرارداد کار پاره وقت یا ساعتی
کار پاره وقت یا ساعتی در ماده 39 قانون کار پیش بینی شده است و طبق این ماده کارفرما و کارگر می توانند توافق نمایند که کار در ساعات کار کمتر از ساعات کار موظفی قانون کار انجام پذیرد. در این حالت حقوق و دستمزد و مزایا و حق بیمه کارگر پاره وقت به نسبت کارکرد محاسبه و پرداخت می گردد.
قرارداد کار پاره وقت یا ساعتی می تواند از لحاظ بازه زمانی مدت موقت و یا دائمی باشد و در هر حالت تابع مقررات هر کدام از این دو نوع قرارداد کار خواهد بود.
محاسبه حقوق و مزایای کارگران پاره وقت
ویژگی خاص این نوع قرارداد کار در محاسبه حقوق و دستمزد ماهیانه کارگر است. برای محاسبه حقوق و دستمزد و مزایای کارگران پاره وقت از ماده 39 قانون کار کلمه نسبت را استفاده می کنیم. برای محاسبه نسبت کارکرد باید ساعات کار انجام یافته در طول یک ماه را به ساعات کار موظفی همان ماه تقسیم کنیم. پس از محاسبه نسبت کارکرد عدد به دست آمده که عددی بین 0 و یک خواهد بود ابتدا در تعداد روزهای ماه ضرب کرده و تعداد روزهای واریز بیمه بدست می آید. ممکن است تعداد روز به صورت کسری و ممیزدار باشد در این حالت توصیه می شود به رقم بالا رند شود.
پس از بدست آوردن تعداد روز، حقوق ماهانه طبق همان روز محاسبه می شود. سایر مزایا مانند بن کارگری و حق مسکن و حق اولاد کارگران پاره وقت با ضرب نسبت به دست آمده در مبلغ کامل این مزایا محاسبه می شود.
چنانچه قرارداد کار پاره وقت به صورت مدت موقت و یا دائمی باشد از لحاظ نحوه ی پرداخت سنوات و مانده مرخصی طبق شرایط مذکور در قسمت های قبلی خواهد بود.
قرارداد کار کارمزدی
انواع قرارداد کار کارمزدی از لحاظ تعیین مزد تابع کار انجام یافته هستند. قرارداد کار کارمزدی می تواند به صورت مدت موقت و یا دائم و یا پاره وقت منعقد گردد.
محاسبه حقوق و دستمزد کارمزدی
حقوق و دستمزد کارمزدی در دو حالت تعیین می گردد. حالت اول به این صورت است که از اولین قطعه یا کار انجام یافته درصد مشخص می گردد. در حالت دوم کف تعداد کار مشخص می گردد و برای مازاد بر کف تعیین شده درصد کارمزد تعیین می شود. در هر دو حالت کارمزد ماهانه محاسبه می شود و اگر کارمزد و دستمزد ماهانه از حداقل حقوق و دستمزد قانون کار به نسبت ساعات کار کمتر باشد حداقل حقوق و دستمزد قانون کار پرداخت می شود. اگر کارمزد از حداقل قانون کار بیشتر شد مبلغ کارمزد به عنوان حقوق ودستمزد پرداخت می گردد.
نکته قابل توجه این است که کارمزد به مزد مربوط است و سایر مزایا مانند بن کارگری و مسکن و اولاد به نسبت ساعات کار محاسبه و پرداخت می گردد.
محاسبه سنوات کارمزدی
برای محاسبه سنوات و مانده مرخصی که باید بر مبنای آخرین حقوق و حق السعی پرداخت گردد در کارهای کارمزدی میانگین سه ماه آخر به عنوان مبنای حقوق کارگران برای پرداخت سنوات و مانده مرخصی استفاده می گردد.
قرارداد کار کار معین
یکی دیگر از انواع قرارداد کار مربوطه کارهای معین است. ویژگی بارز قرارداد کار، کار معین این است که این نوع قرارداد کار در کارهایی استفاده می شود که کارفرما کاری را انجام می دهد که کار پایان پذیر است و ماهیت کار دائمی نیست. کارهای معین به کارهایی مثل پروژهای عمرانی و راه سازی و یا انجام تحقیقات است که کار اتمام کار به صورت دقیق مشخص نیست بنابراین کارفرما در قرارداد کار اتمام قرارداد کار را می تواند اتمام کار تعیین کند. در داخل کار معین چنانچه با توجه به ماهیت کار حداقل مدت انجام آن به صورت تقریبی مشخص باشد کارفرما می تواند قرارداد کار مدت موقت نیز منعقد نماید که زمان اتمام قرارداد کار موقت قبل از اتمام کار باشد. مثلا پروژه راه سازی به طول 100 کیلومتر در نظر بگیریم که مدت آن حداقل چندین سال طول می کشد و کارفرما می تواند برای برخی مشاغل مثل نگهبان قراردادهای کار مدت موقت 3 ماهه تنظیم نماید. در این شرایط چنانچه کار قبل از اتمام آخرین قرارداد کار به اتمام کار باشد مدت آخرین قرارداد کار اتمام کار خواهد بود.
حقوق و دستمزد و مزایا و سنوات و مانده مرخصی قراردادهای کار معین شبیه قراردادهای کار موقت خواهد بود.
در داخل پروژه ممکن است برخی مشاغل زودتر از اتمام کار اصلی به اتمام برسد که در این حالت کارفرما می تواند اتمام کار خاص را به عنوان اتمام قرارداد کار در نظر بگیرد. به عنوان مثال در پروژه انتقال آب، کار جوشکاری خط لوله اصلی قبل از اتمام کل پروژه به اتمام می رسد که برای کارگران جوشکار خط اصلی اتمام قرارداد کار می تواند اتمام مرحله جوشکاری تعیین شود.
قرارداد کار طبقه بندی مشاغل
در کارگاه های با تعداد کارگر بیش از 50 نفر اجرای طرح طبقه بندی مشاغل الزامی است. قرارداد کار در کارگاه های دارای طرح طبقه بندی مشاغل باید دارای فرمت و شکل مخصوص قرارداد کار طبقه بندی مشاغل تنظیم گردد. در قرارداد کار طبقه بندی مشاغل باید گروه شغلی، عنوان دقیق شغل، رتبه مشخص باشند. مزد کارگر در قرارداد کار طبقه بندی مشاغل به صورت مزد گروه مشخص می شود. مزد گروه های شغلی مندرج در قرارداد کار طبقه بندی مشاغل باید با توجه به طرح کارگاه تعیین شود. مزد پایه یا پایه سنوات این نوع از قرارداد کار نیز طبق مزد پایه گروه های طبقه بندی مشاغل تعیین شود.
قراردادهای کار طبقه بندی مشاغل از لحاظ مدت می تواند مدت معین و موقت و یا دائم و یا پاره وقت و یا کارمزدی و یا کار معین باشد.
چنانچه قراردادکار طبقه بندی مشاغل دائمی یا بیشتر از یکسال تقویمی باشد کارفرما علاوه بر آن باید حکم اعمال تغییرات و افزایشات مزد و مزایا تنظیم و ارائه نماید.
قرارداد کار شرکت های خدماتی
شرکت های خدماتی به شرکت های پیمانکاری تامین نیروی انسانی طرف پیمان با دستگاه های اجرایی گفته می شوند. این شرکت ها فارغ از تعداد کارگران خود باید طرح طبقه بندی مشاغل را اجرا نمایند. چنانچه کارگاه اصلی دارای طرح طبقه بندی مشاغل باشد قرارداد کار شرکت های خدماتی نیز باید از طرح طبقه بندی کارگاه اصلی تبعیت نماید. اگر کارگاه اصلی فاقد طرح طبقه بندی مشاغل باشد شرکت خدماتی نیز باید قراردادهای کار خود را طبق طرح طبقه بندی مشاغل مصوب وزارت کار ویژه شرکت های خدماتی تنظیم نماید.
مدت قرارداد کار شرکت های خدماتی حداکثر می تواند به اندازه مدت پیمان شرکت خدماتی با کارفرمای اصلی باشد. به عنوان مثال اگر مدت پیمان شرکت خدماتی یک سال باشد نمی تواند قرارداد کاری بیش از یک سال با کارگران خود منعقد نماید چرا که مغایر با مفاد ماده 10 قانون کار بوده و شرکت خدماتی بر کار تصرف ندارد.
مقررات حاکم بر قرارداد شرکت های خدماتی همان مقررات قرارداد کار طبقه بندی مشاغل است و تنها تفاوت این است که مدت آن نمی تواند دائمی باشد و علاوه بر آن مزد گروه های شغلی از مزد طبقه بندی مصوب شورای عالی کار و طرح طبقه بندی مشاغل شرکت های خدماتی تبعیت می کند.
فرمت قرارداد کار شرکت های خدماتی نیز فرمت و شکل خاصی دارد که وزارت کار آن را تعیین و مشخص کرده است.
قرارداد کار شفاهی
طبق ماده 7 قانون کار قرارداد کار می تواند به صورت شفاهی نیز منعقد شود بنابراین قرارداد کار نیز یکی از انواع قرارداد کار در این حالت قول و قرار زبانی و عرف و شرایط کارگاه شرایط قرارداد کار را تعیین می کند.
قرارداد کار شفاهی می تواند تمام حالت های قراردادهای قبلی را داشته باشد که فقط مکتوب نشده است.
مشکلات قرارداد کار شفاهی
اولین مشکل اصلی قرارداد کار شفاهی این است که در صورت بروز مشکل بین کارگر و کارفرما، چنانچه هر یک از طرفین قول و قرار شفاهی را نفی نمایند اثبات آن برای طرف دیگر کار مشکلی خواهد بود.
مشکل دوم در قرارداد کار شفاهی در مدت قرارداد کار است. چنانچه ماهیت کار دائمی باشد و قرارداد کار شفاهی بسته شود به منزله قرارداد کار دائمی خواهد بود و اخراج کارگر تابع مقررات خاص و شرایط مندرج در ماده 27 قانون کار خواهد بود.
مشکل دیگر در قرارداد کار شفاهی که بیشتر به ضرر کارگر است عدم امکان اثبات توافق به حقوق و دستمزد بالاتر از قانون کار در موقع شکایت از کارفرما در اداره کار است. اگر کارفرما و کارگر طی قراردادکار شفاهی به حقوق بالاتر از قانون کار توافق کرده باشند و کارفرما از پرداخت حقوق توافق شده خودداری نماید و کارگر در اداره کار طرح شکایت نماید در صورت نفی کارفرما به توافق حقوق بالاتر، اداره کار حداقل حقوق و دستمزد و مزایای قانون کار را برای کارگر در نظر می گیرد.
یکی از مشکلات بسیار مهم در قراردادهای کار شفاهی در هنگام بروز حوادث ناشی از کار مشخص می شود. وقوع حادثه برای کارگر در شغل و وظیفه اصلی و یا وظیفه متفرقه شرایط متفاوتی دارد و در تعیین میزان تقصیر کارفرما و کارگر این موضوع تاثیر دارد. حتی ممکن است کارفرما در استفاده از بیمه مسئولیت مدنی و بیمه حوادث دچار مشکل شود و بیمه مسئولیت به بهانه ارجاع کار غیر موظفی به کارگر از انجام تعهدات خود خودداری نماید.
جدول مقایسه انواع قرارداد کار
دانلود رایگان انواع قرارداد کار با فرمت word و PDF
کارتابان انواع قرارداد کار با شرایط مختلف را آماده و قالب فایل ورد word و پی دی اف PDF به صورت رایگان در اختیار کاربران خود قرار داده است.
در بانک قراردادهای کار ورد و پی دی افر آماده در 13 نوع متنوع که محاسبات حقوق و دستمزد را نیز انجام شده داخل خود دارند.
تنظیم آنلاین و رایگان قرارداد کار سفارشی
یکی از خدمات بی نظیر کارتابان تنظیم آنلاین قرارداد کار است. در این سامانه اطلاعات کارگاه، کارفرما و کارگر و سایر شرایط قرارداد کار دریافت شده ویک قرارداد کار با فرمت PDF که کاملا معتبر و قانونی است ارائه می نماید.
