نحوه رسیدگی به اختلافات کار کودک
کار کودک در قانون کار منع شده است ولی ممکن است علی‌رغم ممنوعیت بکارگیری کودکان، برخی از کودکان در کارگاه‌ها مشغول به کار شوند. کودکان کار ممکن است با کارفرمای خود اختلاف داشته باشند که رسیدگی به دعاوی کار کودک یکی از مباحث مهم در احقاق حقوق کودکان کار به شمار می رود.
عدم اطلاع مراجع حل اختلاف و مراجع قضایی از مرجع صالح رسیدگی به دعاوی کار کودک ممکن است باعث تضییع حقوق کودکان کار شود.
فهرست مطالب
تعریف کودک در قانون کار
در مقررات و مصوبات سازمان بین المللی کار، افراد زیر 18 سال کودک تلقی شده اند. در مواد 79 و 80 قانون کار جمهوری اسلامی ایران بازه سنی زیر 18 سال به دو قسمت تقسیم شده است. در ماده 79 به کار گماردن افراد زیر 15 سال به کلی ممنوع شده و در ماده 80 به افراد بین 15 تا 18 سال نوجوان اطلاق شده و کارکرد این گروه را به صورت محدود مجاز دانسته است.
بنابراین در قانون کار ایران افراد زیر 15 سال تمام کودکی تلقی می شوند و به کارگیری این افراد به هر شکل و تحت هر شرایطی ممنوع است. لیست کارهای ممنوعه برای نوجوانان در آیین نامه لیست کارهای ممنوعه برای کارگر نوجوان آورده شده است.
مرجع رسیدگی به اختلافات کار کودک
همانطور که اشاره شد احتمال اشتغال غیرقانونی کودکان و همچنین بروز اختلاف بین کارفرما و کودک کار وجود دارد. کودکان کار برای احقاق حقوق خود به چه مرجعی مراجعه کنند جای سوال است. حقوق قابل تصور و عمومی برای کودکان کار شامل دو قسمت می شود؛ یک دستمزد و دوم بیمه تامین اجتماعی.
به دلیل ممنوعیت اشتغال کودکان در قانون کار، این افراد مشمول قانون کار محسوب نشده و رسیدگی به دعاوی کودکان کار در خصوص دستمزد و حق السعی در صلاحیت مراجع حل اختلاف کار قرار نمی گیرد. برای این دعاوی مراجع عمومی دادگستری می‌توانند رسیدگی کنند.
ولی نظر به این که بیمه اجباری تامین اجتماعی یک حمایت اجتماعی به شمار آمده و بیمه نمودن کارگران جزء نظم عمومی کشور محسوب می‌شود و از طرف دیگر قوانین حمایت اجتماعی را باید طوری تفسیر نمود که به نفع آن کسی (بیمه شده) باشد که قانون برای وی وضع شده است، لذا مراجع حل اختلاف کار صالح به رسیدگی به دعاوی بیمه‌ای کودکان کار هستند.
در ادامه مکاتبات مربوط به مرجع رسیدگی به دعاوی کار کودک از وزارت کار ارائه شده است.
جرائم و مجازات های به کارگیری کودکان
در قانون کار به کارگیری کودکان زیر 15سال به کلی ممنوع و اشتغال نوجوانان بین 15 تا 18 سال محدود شده است. اگر شخصی بر‌خلاف مقررات بالا به صورت غیر قانونی کودکان و نوجوانان را به کار بگیرد از لحاظ قانونی متخلف و مجرم تلقی شده و قانون کار مجازات هایی تعیین کرده است.
مجازات ها و جرائم قانون کار برای به کارگیری کودکان و نوجوانان به صورت زیر هستند:
جرائم کار کودکان برای کارفرما:
ماده 176 قانون کار- متخلفان از هر یک از موارد مذکور در مواد (52)- (61)- (75)- (77)- (79)- (83)- (84) و (91) برای هر مورد تخلف حسب مورد علاوه بر رفع تخلف یا تادیه حقوق کارگر یا هر دو در مهلتی که دادگاه با کسب نظر نماینده وزارت کار و امور اجتماعی تعیین خواهد کرد، به ازای هر کارگر به ترتیب ذیل محکوم خواهند شد:
1- برای تا 10 نفر، 200 تا 500 برابر حداقل مزد روزانه یک کارگر.
2- برای تا 100 نفر نسبت به مازاد 10 نفر، 20 تا 50 برابر حداقل مزد روزانه یک کارگر.
3- برای بالاتر از 100 نفر نسبت به مازاد 100 نفر، 10 تا 20 برابر حداقل مزد روزانه یک کارگر.
در صورت تکرار تخلف، متخلفان مذکور به حبس از 91 روز تا 180 روز محکوم خواهند شد.
جرائم کار نوجوانان برای کارفرما:
ماده 175 قانون کار- متخلفان از هر یک از موارد مذکور در مواد (78) (قسمت اول)- (80)- (81)- (82) و (92) برای هر مورد تخلف حسب مورد علاوه بر رفع تخلف یا تادیه حقوق کارگر و یا هر دو در مهلتی که دادگاه با کسب نظر نماینده وزارت کار و امور اجتماعی تعیین خواهد کرد، به ازای هر کارگر به ترتیب ذیل محکوم خواهند شد:
1– برای تا 10 نفر، 30 تا 100 برابر حداقل مزد روزانه یک کارگر.
2- برای تا 100 نفر نسبت به مازاد 10 نفر، 10 تا 30 برابر حداقل مزد روزانه یک کارگر.
3- برای بالاتر از 100 نفر نسبت به مازاد 100 نفر، 5 تا10 برابر حداقل مزد روزانه یک کارگر. در صورت تکرار تخلف، متخلفات مذکور از 1/1 تا 5/1 برابر حداکثر جرایم نقدی فوق و یا به حبس از 19 روز تا 120 روز محکوم خواهند شد.
نامه وزارت کار در خصوص مراجع رسیدگی به دعاوی کار کودک
نامه استعلام سازمان بهزیستی از وزارت کار
شماره: 900/95/81448 – تاریخ: 1395/06/16
جناب آقای ظریفی آزاد
مدیر کل محترم نظارت بر نظام های جبران خدمت وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی
با سلام و احترام
باستحضار می‌ساند خانم …… متولد 1356/06/16 از کارکنان مشمول قانون کار این سازمان از تاریخ 1396/03/01 لغایت پایان سال 1378 در صدا و سیمای مرکز لرستان (مجری کودک) اشتغال به کار داشته اند. هیات حل اختلاف اداره تعاون، کار و رفاه اجتماعی استان لرستان پس از بررسی و مطالعه اوراق پرونده باستناد دادنامه شماره 2/192 مورخ 93/08/18 با توجه به آراء شماره دادنامه های 1888 مورخ 1392/09/30 و شماره 558 مورخ 1393/05/05 (تصاویر پیوست) شعب 20 و 5 دیوان عدالت اداری صدا و سیمای استان مذکور را ملزم به واریز حق بیمه جهت ایام خدمت نام برده از قرار هر ماه 12 روز طبق ضوابط و مقررات تامین اجتماعی نموده است. با عنایت به اینکه حسب ماده 79 قانون کار به کار گماردن افراد کمتر از 15 سال ممنوع استت، خواهشمند است در خصوص امکان احتساب سوابق ایام خدمت زیر 15 سال خدمت مشارالیها به عنوان سابقه خدمت دولتی اعلام نظر فرمایند.
پاسخ وزارت کار به نامه استعلام سازمان بهزیستی
شماره: 155873 – تاریخ: 1395/08/17
جناب آقای حیدری
معاون محترم توسعه مدیریت و منابع سازمانی بهزیستی کشور
با سلام و احترام
بازگشت به نامه شماره 900/95/81448 مورخ 1395/06/16 در خصوص خانم …… به استحضار می‌رسانم: اگرچه به موجب ماده 79 قانون کار به کارگیری افراد زیر 15 سال تمام ممنوع است، اما چنانچه فرد زیر 15 سال تمام به کار گرفته شود، نظر به این که بیمه اجباری تامین اجتماعی یک حمایت اجتماعی به شمار آمده و بیمه نمودن کارگران جزء نظم عمومی کشور محسوب می‌شود و از طرف دیگر قوانین حمایت اجتماعی را باید طوری تفسیر نمود که به نفع آن کسی (بیمه شده) باشد که قانون برای وی وضع شده است؛ بنابراین پرداخت حق بیمه کودکانی که بر‌خلاف ماده 79 قانون کار مشغول به کار شده اند، نیز اجباری است و از این جهت دادنامه شماره 2/192 مورخ 1393/08/18 هیات حل اختلاف اداره تعاون ، کار و رفاه اجتماعی شهرستان خرم آباد صحیح است.
