آیین نامه لیست کارهای ممنوعه برای کارگر نوجوان

در قوانین و مقررات کار چه در سطح جهانی و مقررات سازمانی بین المللی کار (ILO) و چه در سطح کشور به کار کودک و نوجوان توجه ویژه ای شده است. حفظ سلامتی این قشر از جامعه اهمیت زیادی داشته بنابراین سازمان بین المللی کار محدودیت هایی برای کار نوجوان و کودک ایجاد کرده است. کشور ما عضو ILO بوده و به کنوانسیون ممنوعیت‌ و اقدام فوری برای محو بدترین اشکال کار کودک و توصیه‌نامه مکمل آن پیوسته و آیین نامه لیست کارهای ممنوعه برای کارگر نوجوان در راستای این اقدام تصویب شده است.

هر کشوری به این کنواسیون پیوسته باشد مکلف است مقررات داخلی خود را برای رعایت آن تصویب و اجرا کند. آیین نامه لیست کارهای ممنوعه برای کارگر نوجوان و سایر مقررات در این زمینه تصویب و لازم الاجرا شده است.

ممنوعیت کار کودک و نوجوان در قانون کار

در ماده 79 قانون کار افراد زیر 15 سال تمام کودک و به افراد بین 15 و 18 سال نوجوان تعریف شده اند. در این ماده به کارگیری کودکان به هر شکل و در هر شغل و به صورت مطلق ممنوع شده است.

در مواد 80 تا 84 قانون کار شرایط استخدام، حین اشتغال و مشاغل ممنوعه برای کارگران نوجوان مشخص شده است. طبق این مواد قانونی کارفرما مکلف است کارگر نوجوان را در بدو استخدام به آزمایش های پزشکلی ارجاع داده، کاری متناسب با توانایی های جسمانی و روانی به وی ارجاع داده و ساعت کار وی را نیم ساعت کمتر از کارگران عادی تنظیم نماید.

کارهای ممنوعه برای کارگران نوجوان در مواد 83 و 84 به این صورت تعیین شده است:

ارجاع کار اضافی، انجام کار در شب، کارهای سخت و زیان آور، ارجاع کار خطرناک، حمل بار با دست بیش از حد مجاز و کارهایی که به علت ماهیت آن و یا شرایط شغلی باری سلامتی یا اخلاق وی زیان آور است.

در متن مواد بالا از جزئیات و عناوین مشاغل ممنوعه سخنی به میان نیامده و این موضوع باعث اختلاف نظر بین کارشناسان در شناخت مشاغل ممنوعه برای نوجوانان می شد. لیست مشاغل ممنوعه تصوب شده در قسمت بعدی ارائه شده است.

لیست مشاغل ممنوعه برای کارگر نوجوان

همانطور که در قسمت قبلی گفته شد در مواد 80 تا 84 قانون کار ممنوعیت های مربوط به کار نوجوانان به صورت کلی بیان شده و مصادیق مشاغل و کارهایی ممنوعه مشخص نشده است. آیین نامه لیست کارهای ممنوعه برای کارگر نوجوان در سال 1383 با پیشنهاد وزیر کار و در راستان کنوانسیون ممنوعیت محو کار کودک تصویب شد. در این آیین نامه لیست 36 شغل که ارجاع آن به کارگران نوجوان ممنوع است مشخص شده است.

لیست کارهای ممنوعه برای نوجوانان در متن آیین نامه لیست کارهای ممنوعه برای کارگر نوجوان آورده شده است.

متن آیین نامه لیست کارهای ممنوعه برای کارگر نوجوان

شماره‌: ۶۶۵۰ت ۲۶۷۹۹ ه – تاریخ: ۱۳۸۳/۰۳/۰۹
وزارت صنایع و معادن – وزارت جهاد کشاورزی – وزارت کار و امور اجتماعی – وزارت بهداشت‌، درمان و آموزش پزشکی – سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور هیأت وزیران در جلسه مورخ ۱۳۸۳.۲.۲۷ بنا به پیشنهاد شماره‌۲۸۴۸۳ مورخ ۱۳۸۱.۴.۱۵ وزارت کار وامور اجتماعی و به استناد تبصره‌های (۱) و (۲) ماده واحده قانون تصویب کنوانسیون ممنوعیت و اقدام فوری برای‌محو بدترین اشکال کار کودک و توصیه‌نامه مکمل آن – مصوب ۱۳۸۰ – تصویب نمود:

آیین‌نامه اجرایی تبصره‌های (۱) و (۲) ماده واحده قانون تصویب کنوانسیون ممنوعیت‌ و اقدام فوری برای محو بدترین اشکال کار کودک و توصیه‌نامه مکمل آن

ماده 1‌ـ‌ فهرست كارهای مضر براي افراد كمتر از هيجده سال به شرح زير است:
1‌ ـ‌ كار در معادن اعم از تحت ‌الارضی يا سطح ‌الارضی و كار در تونل‌ها و راهرو‌ها يا ميله‌های معدن
2 ‌ـ‌ كار در مخازن سربسته.
3 ‌ـ‌ كار در كارگاههای دباغی، سالامبورسازی و رو‌ده پاك ‌كنی.
4 ‌ـ‌ كار در گنداب ‌رو‌ها، جمع‌آو‌ری، حمل و دفن زباله شهری.
5‌ ـ‌ سمپاشی باغات و اشجار و مزارع و ضدعفونی اماكن و طويله‌ها و آشيانه‌های مرغداری.
6 ‌ـ‌ غواصی.
7 ‌ـ‌ كار در ارتفاع بيش از 5 متر از سطح زمين بر رو‌ی دكلها، اتاقكهای متحرك، داربستها و اسكلتها.
8 ‌ـ‌ كار در محيطهای با سر و صدای بالا (بيش از حد مجاز).
9 ‌ـ‌ كار بر رو‌ی خطوط و پستهای انتقال برق با فشار 63 كيلو و‌لت و بالاتر.
10 ‌ـ‌ مشاغل شن‌پاشی، پخت آسفالت دستی، قيرپاشی و مالچ‌پاشی.
11 ‌ـ‌ كار با و‌سايل دارای ارتعاش بالا بيش از حد مجاز.
12 ‌ـ‌ حفر قنوات و چاهها و فاضلابها و تونلهای زير زمينی.
13 ‌ـ‌ كارهايی كه استمرار آنها موجبات ابتلا به بيماريهای حاصل از اشعه را فراهم می‌آو‌رد نظير كار با مواد راديو اكتيو و در معرض پرتوهای يونساز.
14 ‌ـ‌ كارهای ساختمانی.
15 ‌ـ‌ رانندگی و كار با و‌سايل نقليه سبك و سنگين و نيز ماشينهای راهسازی و كشاو‌رزی.
16 ‌ـ‌ ريخته‌گری فلزات، شيشه‌گری، حمل و جابجايی مواد مذاب از كوره‌های مشغول به كار و كار در مجاو‌ر كوره‌های پخت چينی و سفال.
17 ‌ـ‌ كار در باراندازها، نيرو‌گاهها، پالايشگاهها، پترو‌شيمیها و ساير و‌احدهای نفت و گاز.
18 ‌ـ‌ كار در كارگاههای قاليبافی، نمدمالی، زيلوبافی، ريسندگی و بافندگی.
19 ‌ـ‌ كار در كارخانجات توليد محصولات آزبست و كارخانه‌های تولید سیمان و محصولات سيمانی.
20 ‌ـ‌ كار در جنگل، جنگلبانی، قطع و حمل اشجار.
21 ‌ـ‌ كار در دامداريهای صنعتی و كشتارگاهها.
22 ‌ـ‌ كار با مواد قابل اشتعال و انفجار.
23 ـ كار دركارخانه‌های آسفالت سازی، سنگ شكنها، سنگبريها، كارهای راهسازی.
24‌ـ‌ متصدی كلرزنی و تصفيه مخازن آب.
25 ‌ـ‌ كار در غسالخانه و دفن مرده‌ها.
26 ‌ـ‌ ملوانی و كار در موتورخانه كشتی يا كشتی سازی.
27‌ ـ‌ كار در صنايع آبكاری.
28 ‌ـ‌ كار با دستگاههای خطرناك نظير ماشين‌آلات درو‌دگری يا پرسهای تزريقی، ضربه‌ای، هيدرو‌ليكی و نظاير آن.
29 ‌ـ‌ كار در كوره‌ پزخانه‌ها (آجرپزی).
30 ‌ـ‌ كار با مواد پشم شيشه و توليد محصولات مربوط و جابه جايی و انبار كردن آنها.
31 ‌ـ‌ عايق كاری، نصب و توليد ايزو‌گام و قيرگونی كردن بامها و طبقات.
32 ‌ـ‌ آهنگری، جوشكاری، سنگ زنی و رنگ‌آميزی.
33 ‌ـ‌ او‌راق كاری و برشكاری فلزات و سنگهای ساختمانی.
34 ‌ـ‌ كار در بيمارستانها و مراكز درمانی و رو‌ان درمانی، سرای سالمندان و راديولوژيها و آزمايشگاهها.
35 ‌ـ‌ كار در نانواييها.
36 ‌ـ‌ كار در كارگاهها و كارخانجاتي كه به نحوي مواد شيميايی و سموم را توليد، بسته ‌بندی، فرموله يا انبار می‌كنند.

تبصره ـ چنانچه كارهای موضوع بندهای (18) و (20) اين ماده به منظور كمك به و‌الدين، در حدو‌د توان كودك و در كارگاههای سنتی و خانوادگی انجام شود از شمول اين ماده مستثنی است.

ماده 2 ‌ـ‌ كسانی كه كودكان را به كارهای موضوع ماده (1) اين آيين‌نامه بگمارند، مشمول مجازاتهای مندرج در ماده (172) قانون كار ـ مصوب 1369 ـ مجمع تشخيص مصلحت نظام هستند و و‌زارت كار و امور اجتماعی موظف است پس از ثبوت جرم در محاكم صالح، متخلف يا متخلفان را به تناسب موضوع مورد تخلف به و‌زارتخانه‌های صنايع و معادن، جهاد كشاو‌رزی و بهداشت، درمان و آموزش پزشكي و مجمع امور صنفي با توجه به مقررات نظام صنفی و ساير مراجع صدو‌ر پرو‌انه بهره‌برداري و كسب معرفی نمايد و مراجع ياد شده موظف به لغو پرو‌انه متخلف يا متخلفان با رعايت مراتب زير می‌باشند:
1‌ـ‌ برای بار او‌ل به مدت سه ماه
2‌ـ‌ برای بار دو‌م به مدت شش ماه
3‌ـ‌ در صورت تكرار به مدت يك سال

جرائم و مجازات های به کارگیری کارگر نوجوان در کارهای ممنوعه

در ماه آیین نامه لیست کارهای ممنوعه برای کارگر نوجوان مجازات های متخلفان از این آیین نامه به صورت لغو پروانه کار به مدت سه ماه الی یک سال تعیین شده است.

در مواد 175 و 176 از فصل یازدهم قانون کار مجازات های به کارگیری کارگر نوجوان در کارهای ممنوعه و یا عدم رعایت شرایط کار آنان مشخص شده است.

متن ماده 175 قانون کار:

متخلفان از هر یک از موارد مذکور در مواد ۷۸ (‌قسمت اول) – ۸۰ – ۸۱ – ۸۲ و ۹۲ – برای هر مورد تخلف حسب مورد علاوه بر رفع‌ تخلف یا تادیه حقوق کارگر و یا هر دو در مهلتی که دادگاه با کسب نظر نماینده وزارت کار و امور اجتماعی تعیین خواهد کرد، به ازای هر کارگر به ترتیب‌ ذیل محکوم خواهند شد:

۱ – برای تا ۱۰ نفر، ۳۰ تا ۱۰۰ برابر حداقل مزد روزانه یک کارگر

۲ – برای تا ۱۰۰ نفر نسبت به مازاد ۱۰ نفر، ۱۰ تا ۳۰ برابر حداقل مزد روزانه یک کارگر

۳ – برای بالاتر از ۱۰۰ نفر نسبت به مازاد ۱۰۰ نفر، ۵ تا ۱۰ برابر حداقل مزد روزانه یک کارگر.

‌در صورت تکرار تخلف، متخلفان مذکور به ۱.۱ تا ۱.۵ برابر حداکثر جرائم نقدی فوق و یا به حبس از ۹۱ روز تا ۱۲۰ روز محکوم خواهند شد.

قانون کار مصوب 1369

متن ماده 176 قانون کار:

متخلفان از هر یک از موارد مذکور در مواد 52 – 61 – 75 – 77 – 79 – 83 – 84 و 91 برای هر مورد تخلف حسب مورد علاوه بر رفع تخلف یا تادیه حقوق کارگر یا هر دو در مهلتی که دادگاه با کسب نظر نماینده وزارت کار و امور اجتماعی تعیین خواهد کرد، به ازای هر کارگر به‌ ترتیب ذیل محکوم خواهند شد:
1 – برای تا 10 نفر، 200 تا 500 برابر حداقل مزد روزانه یک کارگر
2 – برای تا 100 نفر نسبت به مازاد 10 نفر، 20 تا 50 برابر حداقل مزد روزانه یک کارگر
3 – برای تا بالاتر از 100 نفر نسبت به مازاد 100 نفر، 10 تا 20 برابر حداقل مزد روزانه یک کارگر.
‌در صورت تکرار تخلف، متخلفان مذکور به حبس از 91 روز تا 180 روز محکوم خواهند شد.

قانون کار مصوب 1369