نحوه بازنشستگی تامین اجتماعی و بهترین زمان برای بازنشستگی

نحوه بازنشستگی تامین اجتماعی یکی از مهم ترین مسائلی است که اغلب افراد جامعه با آن مواجه هستند. طبیعی است که شرایط بازنشستگی تامین اجتماعی دارای حالت های مختلفی است. شرایطی مانند سابقه بیمه، سن، شرایط جسمی. در این مقاله کارتابان قصد دارد تا قوانین و مقررات و شرایط بازنشستگی تامین اجتماعی را تشریح کرده و به یکی از مهم ترین سوالات در این زمینه که بهترین زمان بازنشستگی تامین اجتماعی است پاسخ دهد.

بازنشستگی تامین اجتماعی چیست؟

افرادی که در محیط‌های کاری مشغول به فعالیت هستند بعد از گذشتن سنوات کاری که معمولاً 20 تا 30 سال است مطابق قانون بازنشستگی سازمان تامین اجتماعی بازنشسته می‌شوند. بازنشستگی به این معنی است که فرد از آن تاریخ از کار کردن معاف شده و تا آخر عمر خود می‌تواند از حقوق بازنشستگی استفاده کند.

افراد سالهایی را با پرداخت مبلغی خود را برای سال های باقی مانده عمر خود برای دریافت مستمری بازنشستگی بیمه می کنند.

تأثیر سن بیمه‌شده در قانون بازنشستگی تامین اجتماعی

سن و سنوات کاری بیمه‌شده از مهم‌ترین عوامل در قانون بازنشستگی سازمان بیمه تامین اجتماعی هستند که بر اساس آن بیمه‌شده ها می‌تواند بازنشسته شود. این دو ارتباط مستقیمی با یکدیگر دارند. بیمه‌شدگان به صورت عادی با رسیدن به سن 60 سالگی برای مردان و 55 سالگی برای خانم‌ها و به شرط داشتن حداقل 20 سال سنوات پرداخت حق بیمه می‌توانند بازنشسته شوند. اما این قانون قطعی نبوده و تحت شرایط مختلف متفاوت است. در ادامه مطلب شرح خواهیم داد که افراد تحت چه شرایطی می‌توانند بازنشسته شوند.

نکته: بیمه‌شدگان می‌توانند با رسیدن به سن 60 سالگی برای مردان و 55 سالگی برای زنان و داشتن 20 سال سابقه بیمه، با حقوق و مستمری کامل بازنشسته شوند.

قوانین بازنشستگی سازمان تامین اجتماعی

همه چیز در ماده 76 قانون تامین اجتماعی

نحوه بازنشستگی تامین اجتماعی به طور کلی موضوع این ماده از قانون تامین اجتماعی است. طبق این ماده به صورت معمول هر فرد تحت پوشش بیمه تامین اجتماعی چنانچه 20 سال حق بیمه پرداخت کرده و به سن 60 سال برای مردان و 55 سال برای زنان که سن تعیین‌شده برای بازنشستگی است رسیده باشد، می‌تواند بازنشسته شود. اما این قانون دارای تبصره‌ها و استثناهایی است که افراد در شرایط متفاوت از شرط بالا می‌توانند بازنشسته شوند.

هریک از این قوانین را به صورت مفصل در ادامه شرح خواهیم داد. البته زنان مشغول به کار در محیط‌های کاری مشمول قانون کار می‌توانند در 42 سالگی در صورتی که 20 سال سابقه کار داشته باشند درخواست بازنشستگی کنند. البته در این شرایط با احتساب 20 روز حقوق مستمری دریافت خواهند کرد.

در مقاله شرایط و مقررات بازنشستگی زنان بر اساس قوانین تامین اجتماعی شرایط بازنشستگی زنان نیز اراعه شده است.

تبصره1 از ماده 76 قانون

افرادی که 30 سال حق بیمه پرداخت کرده باشند در صورتی که به سن 50 سالگی برای مردان و 45 سالگی برای زنان رسیده باشند می‌توانند بازنشسته شوند.

قانون بازنشستگی تامین اجتماعی برای مشاغل سخت و زیان آور

در قانون بیمه تامین اجتماعی برخی مشاغل به عنوان مشاغل سخت و زیان‌آور تعریف شده‌اند چرا که فشار جسمی و روحی زیادی را به فرد شاغل وارد می‌کنند. کسانی که در این مشاغل فعالیت می‌کنند مطابق قانون بازنشستگی با داشتن سابقه 20 سال متوالی در پرداخت حق بیمه بدون شرط سنی می‌توانند بازنشسته شوند. در صورتی که سوابق بیمه‌شده به صورت متناوب باشد باید 23.5 سال حق بیمه پرداخت کرده باشد تا مشمول بازنشستگی شود.

نکته: شاغلان به کار در مشاغل سخت می‌توانند با داشتن 20 سال سابقه بیمه به صورت متوالی و بدون در نظر گرفتن شرط سنی بازنشسته شوند.

چنانچه بیمه‌شده در اثر سختی و فشار‌های کاری دچار آسیب‌های جسمی و روحی شود به نحوی که ادامه کار برای وی زیان‌آور باشد و این مسئله نیز توسط کمیسیون‌های پزشکی ماده 91 قانون بازنشستگی سازمان تامین اجتماعی تأیید شده باشد، فرد می‌تواند تقاضای بازنشستگی کند. در این صورت هر سال از سنوات کاری وی 1/5 سال در نظر گرفته می‌شود.

بازنشسته کردن کارگران و کارکنان با درخواست کارفرما در ماده 78 قانون تامین اجتماعی

نحوه بازنشستگی مشاغل سخت وزیان آور در قانون تامین اجتماعی نیز پیش بینی شده است که شرایطی کمتری نسبت به بازنشستگی عادی دارد. این قانون درباره پرداخت حق بیمه برای افراد بالاتر از 60 سال است. مطابق این قانون کارفرما می‌تواند برای افرادی که حداقل 5 سال بیشتر از سن بازنشستگی کار کرده‌اند درخواست بازنشستگی کند. حداکثر سن برای مردان 65 سال و برای زنان 60 سال است.

قانون بازنشستگی سازمان تامین اجتماعی برای جانبازان و آزادگان

سن بازنشستگی یکی از شرایط مهم نحوه بازنشستگی است که برای این افراد 10 سال کاهش یافته است و اگر سنوات پرداخت حق بیمه 20 سال شده باشد بیمه‌شده اگر مرد باشد در سن 50 سالگی و اگر زن باشد در سن 45 سالگی می‌تواند بازنشسته شود.

قانون بازنشستگی سازمان تامین اجتماعی برای کارگران ساختمانی

یکی از کارهای بسیار خوب که در سال های اخیر انجام گرفت ایجاد شرایط بیمه پردازی با کمک دولتی برای کارگران ساختمانی است. نحوه بازنشستگی کارگران ساختمانی تامین اجتماعی نیز مانند سایر بیمه شدگان به این صورت است که بیمه شدگان با شرایط کارگران ساختمانی با رسیدن به سن 60 سالگی و با 20 سال سابقه کار بازنشسته می‌شوند. همچنین این گروه کاری با داشتن 35 سال سابقه پرداخت حق بیمه بدون شرط سنی می‌توانند بازنشسته شوند.

قانون بودجه سال 86 تا 91 درباره قانون بازنشستگی

به موجب این قانون شرایطی ایجاد شده است تا بیمه‌شده با سوابق کمتر از 20 سال نیز بتواند بازنشسته شود. در این شرایط بیمه‌شده باید حداقل 10 سال سابقه پرداخت حق بیمه داشته باشد و چنانچه به سن بازنشستگی رسیده باشد که در مردان 60 سالگی و در زنان 55 سالگی است، بازنشسته می‌شود. نکته مهم در این خصوص این است که ماده 111 قانون بازنشستگی سازمان تامین اجتماعی درباره این افراد اجرا نخواهد شد و میزان مستمری پرداختی بر اساس سنواتی که بیمه‌شده حق بیمه پرداخت کرده است محاسبه می‌شود. این افراد با 20 روز حقوق بازنشسته می‌شوند که ممکن است رضایت‌بخش نباشد.

نکته: افرادی که کمتر از 20 سال سابقه بیمه داشته باشند معادل 20 روز کاری مستمری بازنشستگی دریافت خواهند کرد.

ماده111 قانون بازنشستگی سازمان تامین اجتماعی

قبلاً به ماده 76 قانون بازنشستگی اشاره کردیم و گفتیم که مطابق آن بیمه‌شده با رسیدن به سن 60 سالگی و پرداخت 20 سال حق بیمه بازنشسته می‌شود. در این شرایط محاسبه مستمری بازنشستگی، مستمری ازکارافتادگان و مجموع مستمری بازماندگان بر اساس ماده 111 قانون بازنشستگی سازمان تامین اجتماعی باید به نحوی محاسبه شود که از حداقل دستمزد بیمه‌شده کمتر نباشد. این ماده‌قانون در خصوص افرادی که سوابقی کمتر از 20 سال داشته باشند اجرا نخواهد شد. همچنین افرادی که 30 سال سابقه کاری داشته باشند این سابقه در محاسبه مستمری آنان لحاظ خواهد شد.

بیمه‌شده در هر شغلی که باشد با پرداخت 35 سال حق بیمه و بدون در نظر گرفتن سن او بازنشسته می‌شود. این میزان بالاترین مقدار محاسبه سنوات کاری در بیمه تامین اجتماعی است و اگر سوابق بیشتر از 35 سال مورد پذیرش و محاسبه مستمری قرار نمی‌گیرد.

نکته: همه افراد در هر سنی با داشتن 35 سال سابقه بیمه می‌توانند بازنشسته شوند.

ماده 95 قانون بیمه تامین اجتماعی

یکی از مواردی که منجر به افزایش سابقه بیمه و احراز شرایط نحوه بازنشستگی تامین اجتماعی شده است این است که بیمه‌شدگان مرد می‌توانند سنوات خدمت سربازی را به سنوات بیمه تامین اجتماعی خود اضافه کنند. برای ضمیمه کردن سنوات سربازی به سنوات تامین اجتماعی دو حالت وجود دارد:

• حالت اول: بر اساس ماده 95 قانون بیمه تامین اجتماعی اگر فرد قبل از شروع خدمت سربازی بیمه شده و حق بیمه پرداخت کرده باشد و بعد از پایان خدمت خود نیز در حال پرداخت حق بیمه باشد می‌تواند سنوات سربازی خود را به سنوات تامین اجتماعی ضمیمه کند. این دسته از بیمه‌شدگان اگر قبل از تاریخ 7 مردادماه 1385 خدمت وظیفه خود را به پایان رسانده باشند نیازی به پرداخت حق بیمه ندارند.
• حالت دوم: اگر فرد قبل از شروع خدمت سوابق بیمه نداشته باشد و یا خدمت سربازی خود را بعد از تاریخ 7 مرداد 1385 انجام داده باشد، به شرط داشتن دو سال سابقه بیمه و پرداخت حق بیمه سنوات سربازی، سال‌های خدمت وظیفه خود را نیز به سوابق بیمه تامین اجتماعی خود ضمیمه کنند.

برای آموزش محاسبه حقوق بازنشستگی میتواندی مقاله ۳ مثال برای آموزش آنلاین محاسبه حقوق بازنشستگی تامین اجتماعی را مطالعه نمایید. با اراعه مثال توضیح داده شده است.

حل باید بدانیم:

بهترین زمان بازنشستگی در طول سال چه موقع است؟ کدام‌یک مزایای بیشتری دارد؟

بازنشستگی در زمان رسیدن به آخر سال بهتر است؛ به دو دلیل؛

 اول اینکه چنانچه حکم بازنشستگی به بعد از سال منتقل شود، افزایش‌های حقوقی بازنشستگان به شخص مزبور تعلق نمی‌گیرد.

برای مثال: اگر هیات دولت افزایش حقوق سال 99را ۱۵ درصد اعلام کند برای کسی که اول فروردین سال 99بازنشسته شده افزایش مذکور اعمال نخواهد شد. چرا که این افزایش شامل حال کسانی است که در سال‌های قبل بازنشسته شده‌اند.

برای مثال: دلیل دوم این است که مستمری بازنشستگی برای بیمه‌شده‌ای که آخر سال بازنشسته می‌شود در وضعیت بهتری محاسبه خواهد شد. چرا که برای محاسبه مستمری متوسط میانگین حقوق دو سال پایانی خدمت ملاک عمل است. بیمه‌شده‌ای که ۲۴ ماه پرداخت حق بیمه وی طی دو سال پر شود و زیاد به عقب برنگردد، با توجه به تورم و افزایش‌های سالانه، حقوق و مستمری بیشتری دریافت خواهد کرد.

اگر حقوق مبنای کسر حق بیمه فردی را در دو سال آخر خدمت حداقل در نظر بگیریم و این شخص بخواهد آخر اسفند سال 99 بازنشسته شود، میانگین دستمزد دو سال آخر عبارت خواهد بود از: ۱۲ ماه حقوق سال 98 و ۱۲ ماه حقوق سال 99 که میانگین آن از جمع حقوق (سال 98 و سال 99 ) تقسیم بر ۲۴ به دست می‌آید. حال اگر شخصی اواسط سال 99 بخواهد بازنشسته شود. ۶ ماه حقوق سال 99 و ۱۲ ماه حقوق سال 98 و ۶ ماه نیز حقوق سال 97 ملاک محاسبه خواهد بود که با توجه به ۶ ماه حقوق سال 97 میانگین مجموع کمتر از مبلغ مورد قبلی خواهد بود.

پس یکی از شرایط و موارد بسیار مهم در نحوه بازنشستگی تامین اجتماعی سعی در انتخاب زمان مناسب برای بازنشستگی است.

سوالات متداول در مورد بازنشستگی تامین اجتماعی

متن ماده 76 قانون تامین اجتماعی و قانون اصلاحی آن

مشمولین این قانون درصورت حائز بودن شرایط زیر حق استفاده از مستمری بازنشستگی‌ را خواهند داشت:

حداقل ده سال حق بیمه مقرر را قبل از تاریخ تقاضای بازنشستگی پرداخته باشند. سن مرد به شصت سال تمام و سن زن به پنجاه و پنج سال‌تمام رسیده باشد.

تبصره ۱

کسانی که ۳۰ سال تمام کار کرده و در هر مورد حق‌ بیمه مدت مزبور را به سازمان پرداخته باشند در صورتیکه سن‌مردان ۵۰ سال و سن زنان ۴۵ سال تمام باشد می‌توانند تقاضای‌ مستمری بازنشستگی نمایند.

تبصره ۲

الف ـ کارهای سخت و زیان‌آور کارهایی است که در آنها عوامل فیزیکی، شیمیایی، مکانیکی و بیولوژیکی محیط کارغیراستاندارد بوده و در اثر اشتغال کارگر تنشی به مراتب بالاتراز ظرفیتهای طبیعی (جسمی و روانی) در وی ایجاد می‌شود که نتیجه آن بیماری شغلی و عوارض ناشی از آن بوده و بتوان‌با به کارگیری تمهیدات فنی، مهندسی، بهداشتی و ایمنی وغیره صفت سخت و زیان‌آور بودن را از آن مشاغل کاهش دادیا حذف کرد.

۱ -کارفرمایان کلیه کارگاههای مشمول قانون تأمین اجتماعی‌که تمام یا برخی از مشاغل آنها حسب تشخیص مراجع ذی‌ربط ‌سخت و زیان‌آور اعلام شده است یا اعلام خواهد شد مکلف‌اندظرف دو سال از تاریخ تصویب این قانون نسبت به ایمن‌سازی عوامل شرایط محیط کار مطابق حد مجاز و استانداردهای مشخص شده در قانون کار و آیین‌نامه‌های مربوطه و سایر قوانین موضوعه‌در این زمینه اقدام کنند.

۲-کارفرمایان کارگاههای مشمول قانون تأمین اجتماعی مکلف‌اندقبل از ارجاع کارهای سخت و زیان‌آور به بیمه‌شدگان، ضمن انجام معاینات پزشکی آنان از لحاظ قابلیت و استعداد جسمانی‌متناسب با نوع کارهای رجوع داده شده (موضوع ماده ۹۰ قانون‌تأمین اجتماعی)، نسبت به انجام معاینات دوره‌ای آنان که‌حداقل در هر سال نباید کمتر از یک بار باشد، به منظور آگاهی‌از روند سلامتی و تشخیص به هنگام بیماری و پیشگیری از فرسایش جسمی و روحی اقدام کنند. وزارتین بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و کار و امور اجتماعی مکلف‌اند تمهیدات لازم را در انجام این بند به وسیله کارفرمایان اعمال کنند.

ب – حمایتها:

افرادی که حداقل ۲۰ سال متوالی و ۲۵ سال متناوب در کارهای سخت و زیان‌آور (مخل سلامتی) اشتغال داشته و در هرمورد حق‌بیمه مدت مذکور را به سازمان پرداخته باشند، می‌توانندتقاضای مستمری بازنشستگی کنند، هر سال سابقه پرداخت حق‌بیمه‌در کارهای سخت و زیان‌آور یک ونیم سال محاسبه خواهد شد.

قانون تفسیر جزء (۱) بند (ب) تبصره (۲) ماده (۷۶) قانون تأمین اجتماعی

موضوع استفساریه:

آیا مراد قانونگذار از عبارت «افرادی که حداقل بیست سال متوالی و بیست و پنج سال متناوب در کارهای سخت و زیان‌آور (مخل سلامت) اشتغال داشته باشند» در جزء (۱) بند (ب) اصلاحیه تبصره (۲) ماده (۷۶) قانون تأمین اجتماعی مصوب ۳۰/۱۱/۱۳۷۹ مجلس شورای اسلامی داشتن حداقل ۷۳۰۰ روز اشتغال در یک یا چند شغل زیان‌آور در یک یا چند کارگاه است؟

پاسخ مجلس:

بلی، توالی اشتغال به قوت خود باقی است.

تفسیر فوق در جلسه علنی روز سه‌شنبه مورخ سوم اردیبهشت ماه یکهزار و سیصد و نود و دو مجلس شورای اسلامی تصویب شد و در تاریخ۱۱/۲/۱۳۹۲ به تأیید شورای نگهبان رسید.

رئیس مجلس شورای اسلامی ـ علی لاریجانی

در صورتی که بیمه‌شدگان موضوع این تبصره قبل از رسیدن‌به سن مقرر یا کمتر از ۲۰ سال سابقه خدمت دچار فرسایش جسمی و روحی ناشی از اشتغال در کارهای سخت و زیان‌آور شوند باتأیید کمیسیونهای پزشکی (موضوع ماده ۹۱ قانون تأمین اجتماعی)با هر میزان سن و سابقه خدمت از مزایای مندرج در این تبصره برخوردار خواهند شد.

در مورد سایر بیمه‌شدگان حداقل سابقه پرداخت حق‌بیمه برای استفاده از مستمری بازنشستگی از تاریخ تصویب این قانون‌هر سال یک سال افزایش خواهد یافت تا آن که این حداقل به بیست سال تمام برسد.

از تاریخ تصویب این قانون برای مشمولان این تبصره چهار درصد (۴%) به نرخ حق‌بیمه در قانون تأمین اجتماعی افزوده‌خواهد شد که آن هم در صورت تقاضای مشمولان قانون، به‌طوریکجا یا به‌طور اقساطی به وسیله کارفرمایان پرداخت خواهدشد.

تشخیص مشاغل سخت و زیان‌آور و چگونگی احراز توالی و تناوب‌ اشتغال، نحوه تشخیص فرسایش جسمی و روحی و سایر موارد مطروحه در این تبصره به موجب آیین‌نامه‌ای خواهد بود که حداکثرظرف چهار ماه توسط سازمان تأمین اجتماعی و وزارتخانه‌های‌کار و امور اجتماعی و بهداشت، درمان و آموزش پزشکی تهیه‌و به تصویب هیأت وزیران خواهد رسید.

این مقاله کارتابان کلیه شرایط نحوه بازنشستگی تامین اجتماعی را تشریح می کند.

بیمه‌شدگانی که دارای سابقه پرداخت حق‌بیمه در کارهای‌ سخت و زیان‌آور به تاریخ قبل از تاریخ تصویب این قانون‌ باشند می‌توانند با استفاده از مزایای این قانون درخواست‌ بازنشستگی نمایند. در این صورت با احراز شرایط توسط بیمه‌شده،کارفرمایان مربوطه مکلف‌اند حق‌بیمه مربوطه و میزان مستمری‌برقراری را تا احراز شرایط مندرج در تبصره  ۲ و همچنین چهاردرصد (۴%) میزان مستمری برقراری نسبت به سنوات قبل از تصویب‌این قانون را یکجا به سازمان پرداخت نمایند.

تبصره ۳

بیمه‌شدگانی که دارای ۳۵ سال تمام سابقه پرداخت‌ حق بیمه باشند می‌توانند بدون در نظر گرفتن شرط سنی مقرردر قانون تقاضای بازنشستگی نمایند.

تبصره ۴

زنان کارگر با داشتن (۲۰) سال سابقه کار و (۴۲)سال سن به شرط پرداخت حق بیمه با (۲۰) روز حقوق می‌توانندبازنشسته شوند.

قانون تامین اجتماعی و اصلاح تبصره 1 ماده 76 قانون تأمین اجتماعی