حق سنوات مشاغل سخت و زیان آور

حق سنوات و بازنشستگی مشاغل سخت و زیان آور چیست و چگونه محاسبه می‌شود؟

حق سنوات چیست و چرا مهم است؟

حق سنوات مبلغی است که کارفرما به عنوان پاداش پایان خدمت یا بابت هر سال سابقه کاری به کارکنان خود که باید حداقل یک سال سابقه کار داشته باشند، پرداخت می‌کند. این حق به منظور جبران زحمات کارمند در طول دوران اشتغال در آن سازمان یا شرکت در نظر گرفته می‌شود و بر اساس یک ماه حقوق پایه فرد به ازای هر سال، سابقه کاری چه در مشاغل عادی و چه در مشاغل سخت و زیان آور محاسبه می‌شود. حق سنوات و نحوه محاسبه آن برای مشاغل سخت و زیان آور نکات مهمی دارد که کارفرماها باید آن را رعایت کنند و در این مقاله کلیه جزئیات و مقررات و همچنین نحوه محاسبه آن پرداخته شده است.

نحوه محاسبه حق سنوات در مشاغل عادی

برای محاسبه سنوات مشاغل داری سختی کار و سنوات بازنشستگی سخت و زیان آور لازم است ابتدا با سنوات در مشاغل عادی آشنایی وجود داشته باشد. مشاغل عادی شامل آن دسته از کارهایی هستند که انجام آن‌ها خطری برای سلامتی و ایمنی کارگران ایجاد نمی‌کند و نیاز به تلاش یا تحمل شرایط خاص و طاقت‌فرسا ندارد و مشمول بازنشستگی پیش از موعد نمی شود. به طور کلی، در مشاغل عادی، محیط کاری ایمن‌تر و شرایط آن به گونه‌ای است که احتمال آسیب‌دیدگی، بیماری‌های شغلی یا استرس‌های شدید کمتر است.

طبق مقررات قانون کار حق سنوات یا همان مزایای پایانکار به ازای هر سال کار به میزان یک ماه آخرین حقوق پایه فرد محاسبه می‌شود. حقوق پایه همان حقوقی است که فرد برای انجام وظایف شغلی خود دریافت می‌کند، نه مزایا و اضافه‌کاری‌ها. طبق ماده 36 قانون کار حقوق شامل مزد شغل، مزد پایه، مزایای ثابت به طبع شغل بوده و در کارهای دارای طبقه بندی مشاغل حقوق همان مزد مبنا (مزد گروه به علاوه مزد پایه) می شود. مزایای انگیزه ای و رفاهی مانند بن، مسکن، حق اولاد، حق تاهل جزو حقوق محسوب نشده و در محاسبه سنوات لحاظ نمی شود.

در صورت پایان قرارداد کار موقت یا معین، کارفرما موظف است به کارگر خود، به ازای هر سال سابقه (چه پیوسته و چه متناوب) مبلغی معادل یک ماه آخرین حقوق به عنوان مزایای پایان کار پرداخت کند. اگر سابقه کار کمتر از یک سال بوده و یا کسری از سال باشد حق سنوات چه در مشاغل عادی چه در مشاغل سخت و زیان آور به نسبت محاسبه می شود.

طبق مواد 24 و 27 حق سنوات به صورت زیر محاسبه می‌شود:

مواد 24 و 27 قانون کار

ماده 24 قانون کار: در صورت خاتمه قراردادکار، کار معین یا مدت موقت، کارفرما مکلف است به کارگری که مطابق قرارداد، یک سال یا بیشتر، به کار اشتغال داشته است برای هر سال سابقه، اعم از متوالی یا متناوب بر اساس اخرین حقوق مبلغ معادل یک ماه حقوق به عنوان مزایای پایان کار به وی پرداخت نماید.

ماده 27 قانون کار: هرگاه کارگر در انجام وظایف محوله قصور ورزد و یا آیین نامه های انضباطی کارگاه را پس از تذکرات کتبی نقض نماید، کارفرما حق دارد در صورت اعلام نظر مثبت شورای اسلامی کار، علاوه بر مطالبات و حقوق معوقه، به نسبت هر سال سابقه کار، معادل یک ماه آخرین حقوق کارگر را به عنوان “حق سنوات” به وی پرداخته و قراردادکار را فسخ نماید.

تفاوت مشاغل عادی و سخت و زیان آور

تفاوت مشاغل عادی و مشاغل سخت و زیان‌آور در قانون کار، در سال‌های بازنشستگی و شرایط آن‌ها است. در ادامه به بررسی جزئیات این تفاوت‌ها می‌پردازیم:

مشاغل عادی: همانطور که در بالا اشاره شد این مشاغل به کارهایی گفته می‌شود که از نظر فیزیکی و روانی هیچ‌گونه آسیب یا فشار خاصی به کارکنان محول نمی‌شود. کار در این مشاغل معمولاً شرایط کاری استاندارد و بدون خطرات خاصی دارد. برای مثال، مشاغلی مانند کارهای اداری، خدماتی ساده، فروشندگی معمولی و سایر کارهای مشابه جزو مشاغل عادی محسوب می‌شوند.

مشاغل سخت و زیان آور: مشاغل سخت و زیان‌آور به کارهایی گفته می‌شود که در آن‌ها کارکنان در معرض خطرات جسمی و روانی بیشتری قرار دارند و احتمال آسیب به سلامت آن‌ها بیشتر است. مانند کار در معادن، کارهای فیزیکی سنگین، آتش نشانی، کار با مواد شیمیایی، کار در محیط پر ارتعاش، کار در ارتفاع و…

در ادامه به بررسی تفاوت بازنشستگی در این دو نوع شغل می‌پردازیم:

الف- بازنشستگی زود هنگام

بازنشستگی پیش از موعد به نوعی از بازنشستگی گفته می‌شود، که در آن فرد قبل از رسیدن به آخرین سن بازنشستگی و یا تکمیل سال‌های سابقه لازم، امکان بازنشستگی و دریافت حقوق بازنشستگی را پیدا می‌کند. این نوع بازنشستگی در مشاغل عادی و مشاغل سخت و زیان‌آور شرایط متفاوتی دارد.

• مشاغل عادی:
  بازنشستگی در شرایط عادی به این صورت است که فرد باید به سن قانونی بازنشستگی برسد (60 سال برای مردان و 55 سال برای زنان) یا حداقل 30 سال سابقه کار (در صورتی كه سن مردان 50 سال و سن زنان45 سال تمام) داشته باشد. در این صورت، فرد می‌تواند حقوق بازنشستگی خود را بر اساس آخرین حقوق و میزان سابقه کاری دریافت کند.
• مشاغل سخت و زیان آور:
  کارهای سخت و زیان آور موضوع ماده 76 قانون تامین اجتماعی حمایت هایی از کارگران شاغل در کارهای سخت و زیان آور اعمال نموده که شاغلان در کارهای سخت و زیان آور پیش از موعد بازنشسته شوند. در بند الف از تبصره 2 ماده 76 قانون تامین اجتماعی ضمن تعریف کارهای سخت و زیان آور کارفرما را به کاهش و حذف عوامل زیان آور نموده است و در ادامه و بند ب از همان قانون عنوان نموده چنانچه افرادی که 20 سال سابقه کار متوالی و یا 23.5 سال سابقه کار متناوب در کارهای سخت و زیان آور را داشته و حق بیمه سابقه مزبور وارد شده باشد می‌توانند تقاضای بازنشستگی نمایند. سوابق کار در کارهای سخت و زیان آور 1.5 برابر محاسبه خواهد شد. این حمایت منجر به بازنشستگی پیش از موعد کارگران در کارهای سخت و زیان آور می‌شود.

در ادامه نحوه محاسبه حق سنوات مشاغل سخت می‌پردازیم.

نحوه محاسبه سنوات در مشاغل سخت و زیان آور

محاسبه حق سنوات در مشاغل عادی و سخت و زیان آور یکسان است. به طور معمول، حق سنوات به ازای هر سال کارکرد به میزان یک ماه حقوق پایه فرد در مشاغل سخت و زیان آور محاسبه می‌شود.

سابقه بیمه کلی = یک و نیم برابر سابقه بیمه کار در کارهای سخت و زیان آور + سابقه بیمه عادی.

با توجه به فرمول بالا (سابقه بیمه) در مشاغل سخت و زیان آور سابقه بیمه کارگر یک و نیم برابر محاسبه خواهد شد پس کارگر مشاغل سخت و زیان آور با 20 سال سابقه کار متوالی و 23.5 سال سابقه کار متناوب بازنشسته خواهد شد و کارفرما موظف به پرداخت 20 سال یا 23.5 سال حق سنوات به وی است.

اگر کارگری در کارگاهی سوابق سخت و زیان آور کمتر از 20 یا 23.5 سال داشته باشد کارفرما مکلف است صرفا سنوات مربوط به همان مدت کار در کارگاه را به کارگر بر مبنای سوابق کاری (نه سوابق ارفاقی بیمه) با ماخذ آخرین حقوق کارگر و به ازای هر سال معادل یک ماه حقوق پرداخت کند.

سنوات واقعی کاری یا سوابق بیمه ارفاقی سخت و زیان آور

تبصره 2 ماده 76 قانون تامین اجتماعی و مصوبات بعدی مربوطه، مزایای سنوات ارفاقی را برای کارگران مشاغل سخت و زیان‌آور تعیین کرده است. طبق این ماده از تامین اجتماعی کارگران 1- با حداقل 20 سال سابقه کار متوالی و یا 2- 23.5 سال سابقه کار متناوب در مشاغل سخت و زیان‌آور می‌توانند بازنشسته شوند. پس با توجه به توضیحات کارگر مشاغل سخت و زیان آور زودتر از موعد بازنشسته خواهد شد که این سوابق به عنوان سوابق بیمه ارفاقی به وی تعلق می‌گیرید.

کارفرما موظف به پرداخت سال های کار کارگر در کارگاه (مثلا 20 سال متوالی یا 23.5 سال متناوب) است نه سابقه بیمه کارگر.

به عنوان مثال اگر کارگری 20 سال متوالی در مشاغل سخت و زیان آور مشغول به کار بود و با محاسبه 1.5 برابر، با 30 سال سابقه بازنشسته شود سنوات کارکرد واقعی وی برای 20 سال پرداخت خواهد شد و 10 سال به عنوان سوابق بیمه ارفاقی است. پس ملاک محاسبه حق سنوات در مشاغل سخت و زیان آور، کارکرد واقعی کارگر است.

نحوه مطالبه سنوات مشاغل سخت و زیان آور

در مشاغل سخت و زیان‌آور به ازای هر سال کار، یک سال اضافه به سوابق بیمه کارگر تعلق می‌گیرد که به آن سنوات ارفاقی می‌گویند.

طبق قانون، کارفرما موظف است در زمان قطع رابطه کاری (چه در زمان بازنشستگی، اخراج یا استعفا)، تمامی مطالبات کارگر از جمله سنوات را پرداخت کند. کارگر باید از تاریخ پایان همکاری با کارفرما، برای دریافت سنوات خود اقدام کند.

در صورت عدم پرداخت حق سنوات از جانب کارفرما، کارگر می‌تواند در اداره کار علیه کارفرما شکایت خود را ثبت کند. در ادامه به مراحل شکایت در اداره کار می پردازیم.

مراحل شکایت از کارفرما در صورت عدم پرداخت حق سنوات مشاغل سخت و زیان آور

1- احراز هویت: متقاضی می‌تواند برای احراز هویت به کاریابی ها یا دفاتر پیشخوان مراجعه کرده و جهت دریافت نام کاربری و رمز عبور سامانه جامع روابط کار اقدام نماید.

2- کارگر می‌تواند از طریق حساب کاربری خود در سامانه، دادخواست الکترونیکی خود را برای مطالبه حق سنوات بازنشستگی مشاغل سخت و زیان‌آور ثبت کند.

3- پس از ثبت دادخواست الکترونیکی توسط کارگر در سامانه، در این مرحله زمان جلسه رسیدگی تعیین و به طرفین ابلاغ می‌شود.

4- در این مرحله جلسه ای با حضور طرفین در هیات تشخیص، جهت رسیدگی به پرونده تشکیل می‌شود.

5- در صورتی که هیات تشخیص در جلسه اول نتواند به نتیجه قطعی برسد، یا برای تصمیم‌گیری به اطلاعات و شواهد بیشتری نیاز داشته باشد، ممکن است جلسه اول را تجدید کرده و جلسه دوم را برنامه‌ریزی کند.

6- صدور رای بدوی: هیات تشخیص پس از بررسی کامل مستندات و اظهارات طرفین، رای خود را در خصوص درخواست کارگر صادر می‌کند.

7- بعد از 15 روز رای هیات تشخیص قطعی خواهد شد، اگر در این 15 روز هر یک از طرفین یا هردو اعتراض بدهند پرونده به هیات حل اختلاف (تجدید نظر) ارجاع می شود.

8- در این مرحله، زمان جلسه رسیدگی هیات حل اختلاف تعیین و به طرفین ابلاغ می‌شود.

9- جهت رسیدگی به پرونده و صدور رای نهایی، جلسه هیات حل اختلاف تشکیل می‌شود.

10- رای هیات حل اختلاف از روزی که صادر می‌شود، قطعی و لازم الاجراست.

11- مبلغ حق سنوات مشاغل سخت که کارفرما محکوم به پرداخت آن شده، توسط کارفرما پرداخت می‌شود. در صورتی که کارفرما اقدام به پرداخت مبلغ نکند، کارگر می‌تواند از طریق سامانه جامع روابط کار درخواست اجرای خود را ثبت کند.

12- اداره کار رای قطعی (هیات تشخیص یا حل اختلاف) را به اجرای احکام دادگستری ارجاع می‌دهد.

13- کارگر رای قطعی و نامه مربوطه را در یکی از دفاتر خدمات قضایی ثبت می‌کند.

14- اجرای احکام، رای صادر شده را به کارفرما ابلاغ می‌نماید.

15- در آخر در صورتی که کارفرما مبلغ درخواست شده را پرداخت کند، مشکلی پیش نخواهد آمد، اما اگر از پرداخت آن خودداری کند، با درخواست کارگر اموال کارفرما توقیف می‌شود و مبلغ مورد نظر از آن اموال کسر شده و به کارگر پرداخت می‌گردد. علاوه بر مبلغ رای نیم عشر به عنوان جریمه دولتی از کارفرما اخذ می‌شود.

آیا حق سنوات با پاداش پایان خدمت تفاوت دارد؟

در ماده 24 قانون کار از عنوان مزایای پایان کار و در ماده 27 از عنوان حق سنوات استفاده شده است که هر دو مفهوم یکسانی دارند. پاداش پایان خدمت هم هر چند در قانون کار استفاده نشده ولی در حکم حق سنوات و یا مزایای پایان کار مطرح می‌شود.

مراحل بازنشستگی سخت و زیان آور و دریافت حق سنوات چیست؟

پس از احراز شرایط بازنشستگی ذکرشده، کارگر با تکمیل فرم اولیه، درخواست خود را ثبت می‌کند. این درخواست در کمیته بدوی مشاغل سخت و زیان‌آور که شامل ۵ عضو و یک دبیر است، بررسی می‌شود. کمیته پس از بررسی درخواست، ممکن است آن را تایید یا رد کند. در صورت رد درخواست، کارگر می‌تواند اعتراض خود را با تکمیل فرم شماره ۴ ارائه داده و به کمیته تجدیدنظر ارجاع دهد.

در صورتی که درخواست اولیه کارگر تایید شود و کارفرما به تصمیم کمیته اعتراضی نداشته باشد، رای به کمیته تامین اجتماعی برای انجام مراحل بازنشستگی ارجاع خواهد شد. اما در صورت اعتراض کارفرما، رای به کمیته تجدیدنظر ارجاع داده می‌شود.

رایج ترین سوالات درباره سنوات مشاغل سخت و زیان آور

1- حق سنوات و پایان کار بازنشستگی مشاغل سخت و زیان آور با سابقه بیمه محاسبه میشود یا سابقه کار؟

حق سنوات و مزایای پایان کار در مشاغل سخت و زیان آور براساس سابقه کار محاسبه می‌شود ولی برای بازنشستگی سابقه بیمه ملاک محاسبه است.

2- میزان سنوات ارفاقی بازنشستگی سخت و زیان آور چقدر است؟

برای بازنشستگی در این نوع مشاغل، سوابق بیمه کارگر 1.5 برابر محاسبه می‌شود.

3-مبلغ سنوات بازنشستگی سختی کار به ازای هر سال چقدر است؟

میزان حق سنوات به ازای هر سال معادل یک ماه و به مبلغ آخرین حقوق دریافتی کارگر در آخرین ماه فعالیت او است. افرادی که در مشاغل سخت مشغول به فعالیت بوده‌اند و بازنشسته شده‌اند، مانند سایر کارگرها معادل یک ماه حقوق آخرین دریافتی خود را به عنوان سنوات خدمت دریافت خواهند کرد.

4- اهمیت مشورت با کارشناس حقوقی در محاسبه سنوات.

در محاسبه و بهره‌مندی از حق سنوات مشاغل سخت و زیان‌آور، مشورت با کارشناس حقوقی اهمیت زیادی دارد. این نوع محاسبه‌ها به دلیل پیچیدگی قوانین و مقررات، نیازمند تخصص است تا اطمینان حاصل شود که حقوق کارگران به‌درستی محاسبه و اعمال می‌شود.

سایت کارتابان با ارائه خدمات مشاوره حقوقی تخصصی، می‌تواند به کارگران و کارفرمایان کمک کند تا به‌طور دقیق از قوانین مربوط به بازنشستگی، سنوات و مزایای مشاغل سخت و زیان‌آور مطلع شوند و بهترین راهکارها را برای شرایط کاری خود پیدا کنند. مشاوران ما در کارتابان به شما کمک می‌کنند تا از حقوق خود به‌درستی استفاده کنید و مشکلات حقوقی‌تان را به‌طور اصولی و قانونی حل کنید.

برای درخواست مشاوره می توانید از طریق لینک زیر اقدام بفرمایید.