محاسبه جمعه کاری به چه صورت است؟ روزانه یا ساعتی؟ آموزش کامل همراه با مثال

مقررات قانون کار در اصل برای حفظ حقوق کارگران بوجود آمده است و این موضوع در تمام دنیا و کشور ما درست است. در هر کشوری با توجه به مسائل مذهبی و فرهنگی و اجتماعی برخی از روزها با  به عنوان تعطیل هفتگی تعریف شده است. در کشور ما و اغلب کشورهای اسلامی روز جمعه روز تعطیل هفتگی تعیین شده است. در قانون کار جمهوری اسلامی ایران نیز برای کار در روز تعطیل هفتگی که جمعه است مزایایی با عنوان فوق العاده جمعه کاری تعیین شده است. در این مقاله با استناد به مقررات قانون کار در خصوص اینکه فوق العاده جمعه کاری چیست و محاسبه جمعه کاری به چه صورت است بحث شده است.

چرا کار در روز جمعه مزایای فوق العاده دارد؟

روز جمعه روز تعطیل هفتگی برای تمام ادارات، مدارس، دانشگاه‌ها، شرکت‌ها و کارخانجات است. بنابراین جمعه روز تعطیل برای تمام اعضای خانواده بوده و اعضای خانواده می‌توانند در کنار همدیگر به برنامه‌های تفریحی، اجتماعی، مسافرت و… بپردازند.

از طرفی روز جمعه در فرهنگ و دین اسلام دارای جنبه عبادی و اجتماعی بوده و برای مسلمانان بجا آوردن تکالیف دینی جمعه مانند شرکت در نمازجمعه اهمیت دارد.

موارد بالا و مسائل مشابه باعث شده که ارزش تعطیلی روز جمعه نسبت به سایر روزهای هفته بالاتر بوده و قانونگذار برای کارگری که تعطیلی روز جمعه خود را در اختیار کارفرما قرار داده است فوق العاده جمعه کاری در نظر گرفته است و نحوه محاسبه جمعه کاری را نیز مشخص کرده است.

آیا تعطیل روز جمعه با تعطیل رسمی سایر روزهای هفته متفاوت است؟

در قسمت قبلی دلیل اعتبار و ارزش بالاتر روز جمعه نسبت به سایر روزهای هفته توضیح داده شد. کارگران در روزهای جمعه و سایر تعطیلات رسمی غیر از جمعه موظف به کار نیستند و طبق قانون تمام تعطیلات چه جمعه و چه سایر روزها برای کارگران با مزد است. یعنی کارگران از مزد و مزایا و بیمه در تمام روزهای تعطیل بدون اینکه کار کنند بهره‌مند می‌شوند.

سوالی که پیش می‌آید این است که پس چه تفاوتی بین جمعه کاری و تعطیل کاری است و چه شباهتی بین جمعه کاری و تعطیل کاری وجود دارد؟

شباهت جمعه کاری و تعطیل کاری

به دلیل اینکه تمام تعطیلات رسمی جمعه و غیر جمعه با مزد هستند، اگر کارگری در روز تعطیل مشغول به کار باشد و این کار باعث بیشتر شدن کارکرد نسبت به موظفی شود کارفرما مکلف است فوق العاده اضافه کاری پرداخت کند.

تعطیل کاری به صورت مزایا و یا فوق العاده در قانون کار تعریف نشده است بنابراین در مزایای کارگران عنوانی به نام تعطیل کاری الزامی نیست. در صورتی که کارفرما با اختیار خود برای کار در تعطیلات غیر از جمعه، مزایایی پرداخت کند منع قانونی ندارد.

تفاوت جمعه کاری و تعطیل کاری

کار در روزهای تعطیل (جمعه و غیر جمعه) ممکن است باعث اضافه کاری شود. ولی کار در روزهای جمعه علاوه بر موضوع اضافه کاری (که باید جداگانه محاسبه شود) مشمول دریافت فوق العاده جمعه کاری قطعی است. نحوه محاسبه جمعه کاری و فرمول محاسبه آن در ادامه مقاله توضیح داده شده است.

نحوه محاسبه جمعه کاری

محاسبه مزایای جمعه کاری دارای دو ماخذ است. اول ماخذ و مبنای زمانی و دوم ماخذ و مبنای مبلغ.

برای درستی محاسبه این فوق العاده باید اطلاع دقیق و کاملی از این دو ماخذ وجود داشته باشد که با مقررات قانون کار مطابقت کامل داشته باشد.

الف) ماخذ زمانی محاسبه جمعه کاری: جمعه کاری روزانه محاسبه می شود یا ساعتی؟

اولین موردی که باید در مورد محاسبه فوق العاده جمعه کاری باید بدانیم این است که ماخذ زمانی محاسبه جمعه کاری به روز است یا ساعت؟ در این خصوص نظرهای متفاوت و مختلفی وجود دارد که برخی ساعتی و برخی روزانه را صحیح می‌دانند.

منظور از روز جمعه کل 24 ساعت از اتمام شب پنج شنبه تا ابتدای روز شنبه است.

 پرداخت فوق العاده جمعه کاری در ماده 62 قانون کار برای کارفرما الزامی شده است و متن این ماده به صورت زیر است:

ماده 62 قانون کار:

روز جمعه، روز تعطیل هفتگی کارگران با استفاده از مزد می باشد.

تبصره ۱- در امور مربوط به خدمات عمومی نظیر آب، برق، اتوبوس رانی و یا در کارگاه هایی که حسب نوع یا ضرورت کار و یا توافق طرفین، به طور مستمر روز دیگری برای تعطیل تعیین شود همان روز در حکم روز تعطیل هفتگی خواهد بود و به هر حال تعطیل یک روز معین در هفته اجباری است.

کارگرانی که به هر عنوان به این ترتیب روزهای جمعه کار می کنند، در مقابل عدم استفاده از تعطیل روز جمعه (۴۰%) اضافه بر مزد دریافت خواهند کرد.

تبصره ۲- در صورتی که روزهای کار در هفته کمتر از شش روز باشد، مزد روز تعطیل هفتگی کارگر معادل یک ششم مجموع مزد یا حقوق دریافتی وی در روزهای کار در هفته خواهد بود.

تبصره ۳- کارگاه هایی که با انجام ۵ روز کار در هفته و ۴۴ ساعت کار قانونی کارگرانشان از دو روز تعطیل استفاده می کنند ، مزد هر یک از دو روز تعطیل هفتگی برابر با مزد روزانه کارگران خواهد بود.

ماده 62 قانون کار

در متن ماده 62 قانون کار به صراحت و به تکرار از مقطع زمانی روز استفاده شده است. این نکته حاکی از آن است که ماخذ زمانی محاسبه جمعه کاری روزانه خواهد بود.

افرادی که نظر به محاسبه ساعتی جمعه کاری دارند بدون توجه به متن قانون چنین استدلال می کنند که محاسبه روزانه در برخی موارد به ضرر کارفرما و در برخی موارد به ضرر کارگران است. چرا که ممکن است ساعات کار کارگری در روز جمعه کمتر از ساعات کار روزانه و یا بیشتر از ساعات کار روزانه موظفی باشد.

1-دیدگاه کارفرمایی : از آنجا که تعیین و تکلیف برنامه کاری بر عهده کارفرما است بنابراین می‌تواند برنامه کاری کارگران خود را به نحوی برنامه ریزی کند که متحمل ضرر نشود. در برخی موارد هم کارفرما ناچار است برای تامین کارگران در ساعات و روزهای خاص کارگران را هر چند با مزایای بیشتر به کار گیرد که از مقتضیات و ماهیت کار وی ناشی می‌شود.

2-دیدگاه کارگران : در توضیحات قبلی گفته شد که کارگران به ازای ساعات کار مازاد بر موظفی فوق العاده اضافه کاری دریافت می‌کنند و برای کار در روز جمعه نیز فوق العاده جمعه کاری دریافت می‌کنند. بنابراین در مواردی که کار در روزهای جمعه بیشتر از موظفی باشد منجر به دریافت اضافه کاری نیز می‌شود و به این ترتیب کارگران نیز متضرر نخواهند شد.

جمع بندی این قسمت این نتیجه را می‌دهد که وفق مقررات قانون کار فوق العاده جمعه کاری باید به صورت روزانه محاسبه و پرداخت شود.

ب) ماخذ و مبنای مبلغ محاسبه فوق العاده جمعه کاری

در قسمت دوم از تبصره 1 ماده 62 قانون کار به صراحت گفته شده است که برای کار در روز جمعه باید 40% اضافه بر مزد باید پرداخت شود. پس مبنا و ماخذ پولی جمعه کاری مزد هر کارگر است.

مزد نیز از موارد قابل تامل در قانون کار است و اینکه چه اقلام و مواردی از حق السعی (کلیه دریافتی) مزد تلقی می‌شوند و باید در محاسبه جمعه کاری باید در نظر گرفته شوند باید مشخص و شفاف باشد.

در ماده 34 قانون کار حق السعی تعریف شده و مزد یکی از اقلام و زیرمجموعه های حق السعی است. در ماده 36 قانون کار مزد کارگران در کارگاه‌های دارای طبقه بندی مشاغل و فاقد طبقه بندی مشاغل تعریف شده و در انتهای همان ماده مزایای رفاهی انگیزه‌ای مانند بن، مسکن، اولاد و موارد مشابه جزو مزد شناخته نشده‌اند.

در کارگاه‌های فاقد طبقه بندی مشاغل مزد ثابت و مزایای به تبع شغل در ساعات عادی کار مانند فوق العاده حق جذب، حق سرپرستی، فوق العاده مدیریت و موارد مشابه جزو مزد تعریف شده‌اند. مزد پایه (پایه سنوات) نیز جزو مزد است.

در کارگاه‌های دارای طبقه بندی مشاغل مزد مبنا (مجموع مزد گروه و مزد پایه) ماخذ و مبنای محاسبه جمعه کاری محسوب می‌شود.

مثال آموزش نحوه محاسبه جمعه کاری

مثال محاسبه تعداد روز جمعه کاری

-کل ساعات کاری در داخل روز جمعه است. مثلا از 7 صبح جمعه تا 15 روز جمعه.

-قسمتی از ساعات کاری در روز پنج شنبه و قسمتی در روز جمعه واقع شود. مثلا از 19 پنج شنبه تا 7 صبح روز جمعه.

-قسمتی از ساعات کاری در روز جمعه و قسمتی در روز شنبه واقع شود. مثلا از ساعت 22 جمعه لغایت 7 صبح روز شنبه.

در تمام حالت‌های بالا یک روز جمعه کاری محاسبه می‌شود. در طول ماه تعداد جمعه‌هایی که تمام یا قسمتی از ساعات کار کارگر در آن واقع شده شمارش می‌شود.

مثال کامل عددی محاسبه جمعه کاری در قانون کار

فرض کنیم ورود و خروج (کارکرد) کارگری در مرداد 1402 طبق برنامه کاری زیر بوده است:

تیر		1402
تاریخ	روز		ورود	خروج		کارکرد	جمعه	شب
1	پنجشنبه		23:00
2	جمعه		23:00	7:00		8:00	1.00
3	شنبه		23:00	7:00		8:00
4	یکشنبه		23:00	7:00		8:00
5	دوشنبه		23:00	7:00		8:00
6	سه شنبه		23:00	7:00		8:00
7	چهارشنبه		23:00	7:00		8:00
8	پنج شنبه			7:00		8:00
9	جمعه					8:00	1.00
10	شنبه		15:00	23:00		8:00
11	یکشنبه		15:00	23:00		8:00
12	دوشنبه		15:00	23:00		8:00
13	سه شنبه		15:00	23:00		8:00
14	چهارشنبه		15:00	23:00		8:00
15	پنجشنبه		15:00	23:00		8:00
16	جمعه		15:00	23:00		8:00	1.00
17	شنبه		15:00	23:00		8:00
18	یکشنبه		15:00	23:00		8:00
19	دوشنبه		15:00	23:00		8:00
20	سه شنبه		15:00	23:00		8:00
21	چهارشنبه		15:00	23:00		8:00
22	پنجشنبه		15:00	23:00		8:00
23	جمعه		15:00	23:00		8:00	1.00
24	شنبه		15:00	23:00		8:00
25	یکشنبه		15:00	23:00		8:00
26	دوشنبه		15:00	23:00		8:00
27	سه شنبه		15:00	23:00		8:00
28	چهارشنبه		15:00	23:00		8:00
29	پنج شنبه		15:00	23:00		8:00
30	جمعه		15:00	23:00		8:00	1.00
31	شنبه		15:00	23:00		8:00
						240:00	5

کارکرد مفید		240.00
موظفی	تیر	183.00
اضافه کار		57.00
شب کار		0.00
جمعه کار		5.00

طبق برنامه بالا کارکرد مفید ماهانه 240 ساعت و ساعت کار موظفی همان ماه 183 ساعت است.

1- مدت اضافه کاری از اختلاف کارکرد و ساعت کار موظفی و قانونی برابر با 57 ساعت بوده است.

2- ساعت‌های ورود و خروج نیز نشان دهنده کار در دو نوبت عصر و شب است که در طول یک ماه گردش داشته است. فوق العاده نوبت کاری عصر و شب معادل 22.5 درصد حقوق ماهانه خواهد بود.

3- با توجه به اینکه کارگر نوبت کار بوده لذا وفق ماده 58 قانون کار شب کاری تعلق نمی‌گیرد.

4- تعداد جمعه کاری نیز در طول این ماه 5 روز بوده است.

اقلام مزدی کارگر فرضی به صورت زیر بوده است:

1- مزد شغل : 1.769.428 ریال در روز

2- پایه سنوات (مزد پایه) : 551.889 ریال در روز

3- حق مسئولیت : 950.000 ریال در روز

4- حق جذب : 700.000 ریال در روز

نکته: مزایای رفاهی انگیزه‌ای مانند بن، مسکن و اولاد در محاسبه جمعه کاری، نوبت کاری و اضافه کاری دخالت و تاثیر ندارند.

تمام موارد بالا جزو مزد ثابت بوده و مزد ثابت روزانه این کارگر برابر با 3.971.317 ریال و حقوق ماهانه (در ماه 30 روزه) برابر با 119.139.510 ریال خواهد بود. با توجه به مزد و حقوق کارگر مزایای تبعی مزد (مزایایی که از مبلغ مزد تبعیت می‌کنند) به صورت زیر خواهد بود:

1- محاسبه اضافه کاری ماهانه

مزد هر ساعت اضافه کاری = 1.4 برابر مزد هر ساعت کار عادی

مزد هر ساعت کار عادی = مزد ثابت روزانه تقسیم بر 7.333 = 3.971.317 / 7.33 = 541.790 ریال

مزد هر ساعت اضافه کاری = 541.790 * 1.4 = 758.505 ریال

اضافه کاری ماهانه = ساعت اضافه کاری ماه * مزد هر ساعت اضافه کاری = 57 * 758.505 = 43.234.785 ریال

2- محاسبه نوبت کاری ماهانه

نوبت کاری ماهانه = درصد نوبت کاری * حقوق ماهانه = 22.5% * 119.139.510 = 26.806.390 ریال

3-محاسبه جمعه کاری ماهانه

فوق العاده هر روز جمعه کاری = مزد روزانه * 0.4 = 3.971.317 * 0.4 = 1.588.527 ریال

فوق العاده جمعه کاری ماهانه = فوق العاده هر روز جمعه کاری * تعداد روزهای جمعه کاری = 1.588.527 * 5 = 7.942.634 ریال

سوالات متداول نحوه محاسبه فوق العاده جمعه کاری قانون کار