0 تا 101 بیمه بیکاری و شرایط گرفتن آن

راهنمای جامع بیمه بیکاری و شرایط دریافت آن

بیمه بیکاری چیست؟ 

برای اینکه با صفر تا صد بیمه بیکاری و شرایط دریافت آن آشنا شویم، در ابتدا باید بدانیم که بیمه بیکاری چیست؟ این نوع از بیمه، تسهیلاتی قانونی بوده که قانون‌گذار برای آن دسته از کارگران که به صورت غیر ارادی مجبور به ترک شغل خود شده‌اند، در نظر گرفته است.

برخی افراد اعتقاد دارند که بهتر است شاغلین حتی در صورت بیکاری نیز از دریافت این تسهیلات خودداری کنند. اما برخی دیگر خلاف این نظر را داشته و اعتقاد دارند حقوق بیمه بیکاری می‌تواند فرد را تا زمان پیدا کردن شغل جدید یاری دهد.

استفاده از بیمه بیکاری شاید در ابتدا ساده به نظر برسد، اما وجود حالت‌ها و موارد استثنا در آن، باعث شده تا بسیاری از افراد ابهامات و سوالات زیادی در این خصوص داشته باشند. مهم‌ترین سوالات و ابهاماتی که ممکن است این افراد در ذهن داشته باشند، به صورت زیر است: 

• بیمه بیکاری به چه کسانی تعلق می‌گیرد؟
• بیمه بیکاری به چه کسانی تعلق نمی‌گیرد؟
• آیا بیمه بیکاری جزء سابقه محسوب می‌شود.
• بیمه بیکاری بعد از چند ماه تعلق می‌گیرد؟
• و …

  

ما در این مقاله تلاش کرده‌ایم تا به تمامی این سوالات و برخی موارد دیگر پاسخ بدهیم.

مقاله بیمه بیکاری کارگران اخراج شده! آیا تعلق نمی گیرد یا می گیرد؟ را مطالعه نمایید.

بیمه بیکاری تامین اجتماعی به چه کسانی تعلق می‌گیرد؟

1- بیکاری غیرارادی: منظور از واژه غیراداری دو حالت خاص دارد. یک حالت آن است که شما به علت حوادث غیرمترقبه مانند سیل، حریق، زلزله و امثال آن از کار بیکار   شده باشید. حالت دیگر آن است که شما به علت تغییرات ایجاد شده در واحد محل کار از کار بیکار شده باشید. به عنوان مثال، یک کارخانه به علت کاهش تقاضا نیاز به تعدیل نیرو و کاهش هزنیه‌ها دارد و شما را اخراج می‌کند. البته این تغییرات از ناحیه واحد محل کار باید به تایید وزارت کار و همچنین شورای عالی کار برسد.

2-داشتن تابعیت ایرانی: برای استفاده از این مستمری نیاز است که شما دارای تابعیت ایرانی بوده و افرادی که تابعیت ایرانی ندارند نمی‌توانند آن را دریافت کنند. البته این دسته از افراد ممکن است حالت‌های مختلف داشته باشند.

3-تابع قانون کار: نیاز است که افراد قبل از بیکار شدن در واحد محل کار تحت پوشش قانون کار و قانون تامین اجتماعی بوده باشند. یعنی برای آنها توسط واحد مربوطه اصطلاحا بیمه رد شده باشد. بنابراین کسانی که به صورت غیررسمی فعالیت می‌کنند، از دریافت این مزایا محروم می‌شوند.

4-سابقه بیمه: افراد باید قبل از آنکه بیکار شوند، به مدت 6 ماه سابقه بیمه تامین اجتماعی داشته باشند. البته افرادی که به علت حوادث غیرمترقبه که به آن اشاره شد بیکار می‎شوند، از داشتن این شرط معاف هستند و نیازی به سابقه بیمه ندارند.

5-در صورت امکان بعد از سربازی: افراد مجردی که در دوران گرفتن بیمه بیکاری به خدمت اعزام شوند، مستمری آنها قطع خواهد شد. بعد از پایان خدمت چنانچه باز هم واحد کار از اشتغال آنها امتناع کند، می‌توانند ادامه مقرری خود را دریافت کنند. در واقع ادامه همان مقرری بوده که قبل از سربازی پرداخت می‌شده است.

بیمه بیکاری به چه کسانی تعلق نمی‌گیرد؟ 

1. صاحبان مشاغل آزاد: بسیاری از افراد جامعه مانند کسبه بازار یا کسانی که به هر نحوی شغل آنها آزاد محسوب می‌شود، نمی‌توانند از مزایای بیمه بیکاری استفاده کنند. همچنین کسانی که جزء بیمه اختیاری محسوب می‌شوند نیز از مشمولان دریافت آن خارج هستند. 
2. افراد اتباع خارجی: همانطور که قبلا هم ذکر شد افرادی که اتباع سایر کشورهای دیگر بوده و فاقد تابعیت ایرانی هستند، نمی‌توانند از این مزایا استفاده کنند. هر چند ممکن است این مساله نیز حالت‌های خاص خود را داشته باشد. 
3. ترک کار اختیاری: چنانچه شما به صورت ارادی اقدام به ترک کار کرده باشید، از این نوع بیمه محروم خواهید شد. به عنوان مثال، اگر شما از شغل خود به هر دلیل استعفا داده باشید، قادر به استفاده از مستمری بیمه بیکاری نخواهید بود. 
4. بازنشستگان و از کار افتادگان: افرادی نیز که بازنشسته شده‌اند خارج از دایره مشمولان این مزایا قرار دارند. همچنین افرادی که تحت عنوان از کار افتادگان کلی نیز شناخته می‌شوند، قادر به استفاده از آن نیستند. هر چند بیمه بیکاری و بازنشستگی حالت‌ها و موارد مرتبط زیادی دارند. 
5. رد درخواست: ممکن است درخواست شما بنا به هر دلیلی از جانب اداره کار رد شود و به این ترتیب نمی‌توانید از این مزایا استفاده کنید. هر چند در این خصوص نیز سازوکارهای لازم برای اعتراض در نظر گرفته شده است.

پس بیمه بیکاری و شرایط دریافت آن برای متقاضی باید مطابق با قانون بیمه بیکاری مهیا باشد. در غیر این صورت با درخواست بیمه بیکاری در اداره کار و تامین اجتماعی مخالفت می شود.

آیا بیمه بیکاری جزء سابقه بیمه و بازنشستگی محسوب می‌شود؟ 

بسیاری نگران هستند که استفاده از بیمه بیکاری در میزان سوابق بیمه‌ای آنها اثر منفی داشته و بدین صورت دیرتر بتوانند از مزایای بازنشستگی استفاده کنند. از این رو برای آنها سوال است که آیا بیمه بیکاری جزء سابقه محسوب می شود یا خیر؟

در این خصوص باید گفت که براساس قوانین و مقررات فعلی، مدت زمان دریافت این مقرری نیز جزء سوابق بیمه‌ای فرد جهت بازنشستگی یا موارد دیگر محسوب می‌شود. بنابراین جای نگرانی نیست.

مطلب مرتبط: عواقب گرفتن بیمه بیکاری

بیمه بیکاری بعد از چند ماه از بیکاری تعلق می‌گیرد؟ 

افرادی که بیکار می‌شوند تمایل دارند هر چه زودتر مقرری و مستمری در این خصوص را دریافت کنند تا بتوانند از پس هزینه‌های زندگی خود برآیند. این مدت زمان تا حدودی به خود شما و پیگیری‌های لازم از جانب شما نیز بستگی دارد.

در قانون اینگونه ذکر شده که فرد بیکار باید نهایتا در مدت 30 روز بعد از بیکاری خود مدارک و مستندات لازم را به اداره کار و تامین اجتماعی محل سکونت تحویل دهند.

دقت کنید که چنانچه در ظرف مدت 30 روز اقدام نکنید، کار شما به مشکل برخواهد خورد. یعنی در این صورت تا 3 ماه پس از بیکاری فرصت دارید که مدارک خود را مبنی بر داشتن عذر موجه جهت عدم اقدام، به همان اداره کار محل سکونت خود تحویل دهید. حال در اینجا ممکن است عذر شما را بپذیرند یا خیر! 

به هر حال، بعد از تحویل این مدارک به اداره کار محل اشتغال، اداره کار موظف است نهایتا 30 روز بعد از تحویل مدارک بیمه بیکاری از جانب شما، نظر خود را در خصوص واجد شرایط بودن یا نبودن شما اعلام کند.

در صورت احراز شرایط باید شما را به سازمان تامین اجتماعی جهت دریافت مقرری معرفی کند. سپس تامین اجتماعی نیز پس از بررسی‌های لازم و در صورت داشتن شرایط، نهایتا پس از ماه بعد نسبت به پرداخت مقرری شما اقدام خوهد کرد.

توجه: با این اوصاف می‌توان گفت چنانچه خود شما در اولین زمان ممکن برای این کار اقدام کنید، نهایتا بین 40 تا 50 روز بعد می‌توانید مقرری خود را دریافت کنید. اما قطعا این زمان می‌تواند بسیار کمتر و حتی بیشتر از این بازه زمانی گفته شده باشد. 

قانون بیمه بیکاری 

بیمه بیکاری و شرایط گرفتن آن در قانون بیمه بیکاری تعیین شده است. تنها قانون این حوزه در سال 1369 توسط مجلس شورای اسلامی به تصویب رسیده و هم‌اکنون هم در حال اجرا بوده و قانون جدید دیگری به تصویب نرسیده است. این قانون دارای 14 ماده قانونی و بخش‌های مختلف است.

در این بخش‌ها در مورد شرایط، مراحل و نحوه استفاده از این نوع بیمه توضیح داده شده است. ما تلاش کرده‌ایم تا در اینجا از تمام بندهای مختلف این قوانین استفاده و استناد کنیم که نیازی به مطالعه آن نداشته باشید.

با این حال، مساله این است که امکان دارد در برخی از نقاط مسئولین ادارات کار و رفاه اجتماعی به صورت شخصی یا سلیقه‌ای برخورد کنند که قطعا میزان این نوع رفتارها بسیار کم خواهد بود. 

 حقوق و مقرری ماهانه بیمه بیکاری چقدر است؟ 

در این خصوص قانون اینگونه توضیح داده که باید به اندازه 55 درصد از متوسط مزدی که فرد به صورت روزانه دریافت می‌کند، به عنوان مقرری بیمه بیکاری به وی تعلق می‌گیرد. اما این موضوع دو شرط اساسی دارد.

شرط اول: ابتدا آنکه نباید میزان مبلغی که فرد دریافت می‌کند کمتر از حداقل دستمزد همان سال باشد. یعنی به عنوان مثال، اگر حداقل دستمزد سال 99 به میزان دو میلیون تومان است، فرد نباید کمتر از این مقدار را دریافت کند.

بنابراین اگر 55 درصد از دستمزدتان مبلغ ناچیزی خواهد بود نگران نباشید. این مبلغ نباید از دو  میلیون تومان کمتر شود. 

شرط دوم: نباید میزان مقرری دریافتی فرد از 80 درصد متوسط دستمزد وی بیشتر باشد. به عنوان مثال، ممکن است فردی بسیار بیشتر از حداقل دستمزد حقوق بگیرد و 5 میلیون حقوق ماهانه وی باشد.

این فرد نهایتا باید 80 درصد از این مبلغ را دریافت کند. بنابراین به نوعی یک کف و یک سقف برای آن در نظر گرفته شده است تا چندان با هم اختلاف نداشته باشند.

بحث دیگری که بر روی میزان مبلغ بیمه بیکاری تاثیرگذار است، مجرد یا متاهل بودن و همچنین تعداد فرزندان یا افراد تحت تکفل است که بر روی میزان مبلغ دریافتی تاثیرگذار خواهد بود. 

 آیا به بیمه بیکاری عیدی تعلق می گیرد؟

متاسفانه عیدی و پاداش برای بیمه بیکاری وجود ندارد. بیمه بیکاری یک نوع حمایت از طرف صندوق بیمه بیکاری است و سازمان تامین اجتماعی که متولی این صندوق است موظف است با وجود دریافت حق بیمه، به بیمه شدگانی که بیکار می شوند به صورت موقت مقرری بیمه بیکاری پرداخت کند. اما وظیفه ای در قبال پرداخت عیدی و پاداش بیمه بیکاری ندارد. قانون عیدی و پاداش فقط کارفرما را مکلف کرده است تا عیدی و پاداش را به ازای هر سال کار معادل یک ماه آخرین حقوق به کارگران پرداخت می شود.

 عواقب گرفتن بیمه بیکاری چیست؟ 

این سوال نیز جزء سوالات بسیار پرتکرار در بحث بیمه بیکاری است. متقاضیان استفاده از این تسهیلات معمولا این سوال را در ذهن دارند که:

معایب استفاده از بیمه بیکاری یا به عبارتی دیگر مزایای استفاده نکردن از بیمه بیکاری چیست؟ 

در پاسخ باید گفت که در این خصوص چندان جای نگرانی نیست. اینگونه نیست که استفاده از این مقرری تاثیر بسیار منفی در آینده داشته باشد. همانطور که پیش‌تر نیز اشاره شد مدت زمان گرفتن مقرری بیمه بیکاری جزء سابقه افراد از لحاظ بازنشستگی محسوب می‌شود. 

اما نکته اساسی در خصوص عواقب گرفتن بیمه بیکاری به حقوق بازنشستگی افراد برخواهد گشت. میزان مستمری بازنشستگی براساس پرداختی دو سال آخر کار محاسبه خواهد شد.

چنانچه فردی در دو سال آخر منتهی به بازنشستگی به سر می برد و حقوق وی از حداقل حقوق و دستمزد قانون کار بیشتر است در صورت استفاده از بیمه بیکاری که مبلغی پایین تر از حقوق دوران اشتغال فرد است منجر به کاهش مستمری از بازنشستگی بیمه بیکاری بگیر خواهد شد.

حداقل مبلغ بیمه بیکاری سال ۱۴۰۰ چقدر است؟

اشاره کردیم حداقل مبلغی که دریافت خواهید کرد؛ برابر با حقوق پایه وزارت کار است و این مبلغ، هر ساله با توجه به لایحه بودجه و تصمیمات دولت تغییر می‌کند. مبلغ بیمه بیکاری ۹۹، حداقل حقوق یک میلیون و نهصد و یازده هزار تومان تعیین شده بود که برای سال جدید قطعا با افزایش روبرو خواهد بود. سال ۹۹، مبلغ افزایش حقوق نسبت به سال گذشته در لایحه بودجه ۱۵% پیش‌بینی شده بود.

در لایحه بودجه سال ۱۴۰۰، برای کارمندان دولت افزایش ۲۵ درصدی حقوق در نظر گرفته شده است. بنابراین بسیاری معتقدند احتمالا افزایش حقوق کارگران هم به میزان ۲۵% خواهد بود. این مسئله به آن معناست که مبلغ بیمه بیکاری سال ۱۴۰۰ هم ۲۵% افزایش خواهد داشت.

البته حداقل حقوق کارگر در سال ۱۴۰۰ باید به تصویب شورای عالی قانون کار برسد. در این شورا نمایندگان کارگری و کارفرمایان حضور خواهند داشت. بنابراین ممکن است حقوق کارگران بیشتر یا کمتر از ۲۵% افزایش داشته باشد.

البته مبلغ بیمه بیکاری سال ۱۴۰۰ می‌تواند با توجه به حقوقی که دریافت می‌کردید و تعداد افراد تحت تکفلتان، افزایش بیشتری داشته باشد. به‌طور مثال، در سال گذشته حداقل مبلغ پرداختی، حدود ۲ میلیون تومان بود. اما برخی افراد تا ۵ یا ۶ میلیون تومان هم از این محل کمک هزینه دریافت می‌کردند.

پرداخت بیمه بیکاری در سال جدید و مشکلات پیش رو

بحران‌های بیکاری ناشی از شیوع بیماری کرونا و تحریم‌ها، بسیاری از خانواده‌های ایرانی را با مشکلات جدی مواجه کرده است. بر اساس برخی آمارها، بیش از یک میلیون فرد شاغل، کار خود را به دلیل همه‌گیری از دست داده‌اند. این موج جدید می‌تواند پرداخت مبلغ بیمه بیکاری سال ۱۴۰۰ را با مشکل جدی مواجه کند. چرا که منبع پرداخت مقرری بیمه بیکاری صندوق بیمه بیکاری است و ورودی صندوق بیمه بیکاری همان حق بیمه 3 درصد کارگران است که به صورت ماهانه همراه با حق بیمه ماهانه پرداخت می شود.

چنانچه تعداد کارگران بیمه پرداز کاهش یابد و تعداد بیمه بیکاری بگیران افزایش پیدا کند منابع این صندوق با رشد منفی مواجه شده و در صورت اداره بیشتر این روند ممکن است پرداخت مقرری بیمه بیکاری با مشکلات تامین منابع مواجه شود.

جمع‌بندی

بیکاری و از دست دادن شغل برای هر فرد، علاوه بر آسیب‌های اقتصادی و معیشتی، فشار روانی هم در پی خواهد داشت. از اواخر سال گذشته، شیوع بیماری کرونا، خصوصی‌سازی‌ها و تعدیل نیروی گسترده، موجب شد موجی از بیکاری در سراسر کشور اتفاق بیفتد. تا جایی که بیش از یک میلیون شاغل، کار خود را از دست دادند.

به نظر می‌رسد این موج گسترده در سال ۱۴۰۰ هم ادامه داشته باشد. خوشبختانه امکاناتی برای این شرایط در نظر گرفته شده و بیکار شدگانی که سابقه بیمه داشته باشند؛ می‌توانند مبلغی را به‌عنوان مقرری در زمان بیمه بیکاری از سازمان تامین اجتماعی دریافت کنند. در این مقاله از سایت کارتابان به همین مسئله پرداخته‌ایم.

حداقل میزان این کمک هزینه، برابر با حقوق پایه وزارت کار خواهد بود. بنابراین حداقل مبلغ بیمه بیکاری سال ۱۴۰۰ با افزایش حقوق کارگران مرتبط است.

احتمال می‌رود افزایش حقوق کارگران مشمول قانون کار هم بیشتر از ۲۵ درصد در نظر گرفته شود. البته این مسئله باید در شورای عالی قانون کار بررسی شود. در صورت تصویب، حداقل مبلغ بیمه بیکاری سال ۱۴۰۰ نسبت به مبلغ آن در سال ۹۹ از ابتدای سال 1400 حقوق بیمه بیکاری نیز از ابتدای سال این افزایش را دریافت خواهند نمود.

سوالات متداول درباره بیمه بیکاری و شرایط دریافت آن