شرایط قانون کار برای کار در ساعات مختلف شبانه روز متفاوت است و یکی از اصطلاحات رایج در این خصوص حق شیفت است که در سال جاری کارفرمایان ویا کارکنان در مورد حق شیفت 1401 و نحوه محاسبه آن دارای سوالاتی هستند. در این مقاله به این سوال پاسخ داده میشود که حق شیفت چیست و در قانون کار انواع شیفت کاری‌ها کدامند و فرمول محاسبه حق شیفت سال 1401 چگونه است.
فهرست مطالب
تعریف حق شیفت از دیدگاه قانون کار
در متن قانون کار کلمه و یا عبارت شیفت یا حق شیفت تعریف نشده است. شیفت (shift work) عبارت انگلیسی است که معادل فارسی آن را می‌توان نوبت کاری در نظر گرفت. شیفت کاری به احتمال زیاد از سال‌های قبل که شرکت های خارجی در ایران مشغول به کار بوده‌اند رایج شده و هم اکنون نیز بین کارگران و کارفرمایان رواج دارد. با توجه به رواج این عبارت، در ادامه مقاله نیز از این عبارت استفاده شده است.
برای محاسبه حق شیفت 1401 لازم است در ابتدا شیفت‌ها یا نوبت‌های کاری تعریف شده در قانون‌کار را بدانیم و سپس مزایای تعریف شده برای هر نوع نوبت کاری را در مبنای تعریف شده محاسبه کنیم.
تقسیم بندی ساعات شبانه روز در قانون کار برای محاسبه حق شیفت
در قانون‌کار دو نوع تقسیم‌بندی برای ساعات شبانه‌روز مشخص شده است.
1-شیفت روز و شیفت شب
در ماده 53 قانون کار از ساعت 6 لغایت 22 به عنوان روز و از ساعت 22 لغایت 6 صبح روز بعد به عنوان شب تعریف شده است.
2-شیفت صبح، عصر و شب
در ماده55 قانون‌کار بدون مشخص کردن ساعت، 24 ساعت از شبانه روز به عنوان صبح، عصر و شب شناخته شده است. با در نظر گرفتن ساعات تعریف شده برای شیفت شب در قسمت قبلی که مدت آن 8 ساعت است 16 ساعت باقی مانده برای شیفت صبح و عصر باقی می ماند. بنابراین با این نوع تقسیم‌بندی شیفت‌های کاری در طول شبانه روز را به صورت زیر در نظر می گیریم:
شیفت صبح : از ساعت 6 صبح لغایت 14 ظهر
شیفت عصر : از ساعت 14 ظهر لغایت 22 شب
شیف شب : از ساعت 22 شب لغایت 6 صبح روز بعد
پس با اولین مرحله از محاسبه حق شیفت 1401 آشنا شدیم.
مزایای تعریف شده برای حق شیفت در قانون کار
در ماده 56 قانون‌کار مزایایی که کارگران باید در ازای کار در شیفت‌های مختلف دریافت کنند تعریف شده است. فوق العاده‌های تعریف شده در این ماده قانونی برای شیفت های چرخشی قابل پرداخت هستند و باید شیفت های کاری در طول یک ماه گردش داشته باشند.
حق شیفت 1401 برای حالت های مختلف به صورت زیر است:
حق شیفت صبح و عصر معادل 10 درصد حقوق ماهانه کارگر
حق شیفت صبح و شب و یا عصر و شب معادل 22.5 درصد (بیست و دو و نیم درصد) حقوق ماهانه کارگر
حق شیفت صبح، عصر و شب معادل 15 درصد حقوق ماهانه کارگر
همانطور که اشاره کردیم مبنای محاسبه حق شیفت حقوق ماهیانه هر کارگر است. بنابراین در محاسبه حق شیفت 1401 ابتدا باید تشخیص دهیم که نوع شیفت کاری کارگر چگونه است و سپس درصد فوقالعاده متناظر با آن‌را پیدا کنیم و در نهایت درصد فوقالعاده حق شیفت را در حقوق ماهیانه 1401 همان کارگر ضرب کنیم.
بنابراین فرمول محاسبه حق شیفت 1401 به صورت زیر می‌تواند باشد:
حق شیفت ماهانه = درصد فوق العاده نوبت کاری * حقوق ماهانه کارگر
بنابراین ممکن است دو کارگر دارای شیفت کاری یکسان باشند ولی حقوق ماهانه متفاوتی داشته باشند. در این صورت حق شیفت ماهانه این دو کارگر نیز متفاوت خواهد بود. متفاوت بودن حقوق کارگران دلایل مختلفی می‌تواند داشته باشد. کارگرانی که حداقل قانون‌کار را دریافت می‌کنند به دلیل تفاوت در سابقه کاری دارای حقوق ماهانه متفاوتی خواهند بود. برخی کارگران حقوق توافقی بالاتر از قانون کار دریافت می‌کنند. کارگران شاغل در کارگاه های دارای طبقه بندی مشاغل در گروه های شغلی متفاوت قرار گرفته و در نتیجه حقوق متفاوتی را دریافت می کنند.
شرایط پرداخت حق شیفت شب کاری 1401
در قسمت های قبلی اشاره کردیم که شیفت شب به ساعات بین 22 لغایت 6 صبح گفته میشود. کارگرانی که در این ساعات مشغول به کار می‌شوند دارای حالت های مختلفی به صورت زیر هستند:
- در طول ماه به صورت دائمی شیف شب کار می‌کنند
- در طول ماه برخی روزها شیفت شب و برخی روزها سایر شیفت‌ها مشغول به کار هستند
- در طول ماه به صورت موردی و شرایط پیش آمده ساعاتی از شب را مشغول به کار بوده‌اند
اگر حالت دوم اتفاق افتاده باشد و علاوه بر آن تغییر شیفت شب و سایر شیفت‌ها به صورت گردشی باشد و گردش نیز در داخل یک ماه اتفاق بی‌افتد به عنوان نوبت کار شناخته شده و فوقالعاده نوبت‌کاری که در قسمت قبل توضیح دادیم باید پرداخت شود.
در سایر موارد حق شیفت شب‌کاری به عنوان نوبت کاری محسوب نشده بلکه باید فوقالعاده شب‌کاری موضوع ماده 58 قانون کار پرداخت شود. حق شیفت شب کاری 1401 برای کارگران به صورت ساعتی محاسبه شده و معادل 35 درصد هر ساعت مزد عادی است.
برای تشخیص نوع شیفت‌کاری و شب‌کاری و محاسبه فوقالعاده های مربوطه فیلم آموزشی این دو موضوع را در اینجا ببنید.
نمونه‌های رایج از شیفت کاری (نوبت کاری)
حق شیفت 1401 برای نمونه برنامه‌های کاری رایج به صورت زیر است:
حق شیفت 12 ساعت کار 24 ساعت استراحت : این نوع شیفت‌کاری از نوع صبح و شب بوده و حق شیفت آن معادل 22.5 درصد حقوق ماهانه کارگر خواهد بود.
حق شیفت یک هفته صبح، یک هفته عصر، یک هفته شب : نوبت کاری صبح، عصر و شب بوده و فوق العاده آن معادل 15 درصد حقوق ماهانه کارگر خواهد بود.
حق شیفت یک هفته صبح و یک هفته عصر : نوبت‌کاری از نوع صبح و عصر بوده و فوقالعاده آن معادل 10 درصد حقوق ماهانه کارگر خواهد بود.
حق شیفت یک هفته صبح و یک هفته شب و یا یک هفته عصر و یک هفته شب : نوع نوبت‌کاری صبح و شب و یا عصر و شب بوده و فوقالعاده آن معادل 22.5 درصد حقوق ماهانه کارگر خواهد بود.
حق شیفت 12 ساعت کار 12 ساعت استراحت: این نوع کار به دلیل اینکه گردش در طول ماه اتفاق نمیافتد شیفت کاری (نوبت کاری) محسوب نمیشود. در این حالت در صورتی که ساعاتی از کارکرد در شب باشد فوقالعاده شب‌کاری باید پرداخت شود.
حق شیفت 24 ساعت کار و 24 ساعت استراحت : این نوع کار به دلیل اینکه گردش در طول ماه اتفاق نمیافتد شیفت‌کاری (نوبت‌کاری) محسوب نمیشود. در این حالت در صورتی که ساعاتی از کارکرد در شب باشد فوقالعاده شب‌کاری باید پرداخت شود.
مثال و نمونه در جدول حق شیفت سال 1401
برای آشنایی با نحوه محاسبه حق شیفت سال 1401 در جدول زیر چند مثال از حالت های مختلف حق شیفت 1401 را با استفاده از فرمول محاسبه حق شیفت 1401 محاسبه می‌کنیم:
در این جدول سه نوع نوبت‌کاری را برای کارگرانی با حقوق ماهانه مختلف در نظر می‌گیریم.
| حق شیفت ماهانه سال 1401 | حقوق ماهانه سال 1401 کارگر * | درصد حق شیفت (فوق العاده نوبت کاری) | نوع شیف کاری (نوبت کاری) |
| 4.179.750 | 41,797,500 | 10 | صبح و عصر |
| 5.200.000 | 52.000.000 | 10 | صبح و عصر |
| 9.404.437 | 41,797,500 | 22.5 | صبح و شب یا عصر و شب |
| 11.700.000 | 52.000.000 | 22.5 | صبح و شب یا عصر و شب |
| 6.269.625 | 41,797,500 | 15 | صبح، عصر و شب |
| 7.800.000 | 52.000.000 | 15 | صبح، عصر و شب |
*در حقوق ماهانه مبالغ انگیزه‌ای و رفاهی مانند حق مسکن، بن کارگری و حق اولاد محاسبه نمیشود. صرفا مزد شغل، پایه سنوات (مزد پایه) و سایر مزایای ثابت پرداختی به تبع شغل باید در نظر گرفته شوند.
سلام
بنده به مدت ۱۵ سال از سال ۸۷ تا پایان سال ۱۴۰۱ در یک شرکت پروتئینی در نوبت کاری شیفت شب دائم مشغول بکار بوده ام شروع کار از ساعت ۸ شب تا ۸ صبح گاهی وقتا به ۹ الی ۱۰ صبح هم کشیده میشد سال ۱۴۰۱ کل دریافتی ما ۴۴۰۰ به اضافه دو روز مرخصی ۴۷۰۰ بوده بدون اینکه اضافه کاری یا مزایا و یا حق شیفتی داشته باشیم به چه صورت محاسبه میشود اگر پیگیری کنم آیا به حقم میرسم؟
سلام
باید شب کاری، اضافه کاری پرداخت شود. در صورتی که حقوق و مزایای قانونی پرداخت نشده از طریق شکایت در اداره کار قابل پیگیری است.