حق اولاد کارگران ۱۴۰۴؛ قانون جدید حق اولاد و شرایط و نحوه محاسبه

در قانون جدید حق اولاد دختر و پسر برای پدر و مادر تا چند سالگی تعلق می‌گیرد؟

حق اولاد ۱۴۰۴ از موضوعات کلیدی در حوزه حقوق و دستمزد است که همواره محل پرسش کارگران و دغدغه کارفرمایان بوده است. این مزایا بر اساس ماده ۸۶ قانون تامین اجتماعی و مقررات قانون کار تعریف می‌شود و هر سال با تغییر حداقل دستمزد، رقم آن نیز دستخوش تغییر می‌گردد.

با وجود اهمیت مالی این حق در فیش حقوقی، همچنان ابهاماتی درباره شرایط دریافت، مبلغ مصوب، مدارک لازم و شیوه محاسبه وجود دارد؛ مسائلی که هم‌زمان با ابلاغ بخشنامه مزد هر ساله پررنگ‌تر می‌شوند.

در ادامه، به جای تکرار متن‌های کلیشه‌ای، تلاش کرده‌ایم ابعاد مختلف حق اولاد در سال ۱۴۰۴ را به‌صورت مستند به قوانین و بخشنامه‌های اخیر بررسی کنیم و پاسخ دقیق پرسش‌های رایج کارگران و کارفرمایان را ارائه دهیم.

بخشنامه و قانون جدید حق اولاد

در ماده ۸۶ قانون تامین اجتماعی، کمک‌هزینه عائله‌مندی صرفا برای دو فرزند پیش‌بینی شده بود. این محدودیت در عمل باعث محروم شدن بسیاری از کارگران دارای فرزند سوم به بعد می‌شد. با تصویب قانون اصلاح قوانین تنظیم جمعیت و خانواده در سال ۱۳۹۲ که به قانون جدید حق اولاد تعبیر می‌شود این قید قانونی لغو شد و از آن تاریخ به بعد، حق اولاد به تمامی فرزندان واجد شرایط قانون کار تعلق می‌گیرد.

تعیین مبلغ حق اولاد هر ساله در قالب بخشنامه مزد و جدول حقوق کارگران اعلام می‌شود. طبق قانون، این مزایا معادل سه برابر حداقل مزد روزانه مصوب شورای عالی کار است است. برای سال ۱۴۰، حداقل مزد روزانه کارگران مشمول قانون کار ۳,۴۶۳,۶۵۶ ریال تعیین شده است.

به این ترتیب، قانون دامنه شمول را مشخص می‌کند و بخشنامه‌های مزدی رقم نهایی را هر سال به‌روز می‌کنند. در ادامه، با ذکر مثال‌های عددی خواهیم دید که مبلغ حق اولاد در سال ۱۴۰۴ برای یک، دو یا چند فرزند چگونه محاسبه می‌شود.

مبلغ حق اولاد ۱۴۰۴

مبلغ حق اولاد در سال ۱۴۰۴ بر اساس بخشنامه مزد شورای عالی کار و با استناد به ماده ۸۶ قانون تامین اجتماعی تعیین شده است. مطابق قانون، حق اولاد برای هر فرزند برابر است با سه برابر حداقل مزد روزانه مصوب. حداقل مزد روزانه در سال ۱۴۰۴ برابر با ۳,۴۶۳,۶۵۶ ریال است؛ بنابراین حق اولاد برای هر فرزند در سال ۱۴۰۴ مبلغ ۱۰,۳۹۰,۹۶۸ ریال در ماه خواهد بود.

این رقم برای تمامی کارگران مشمول قانون کار یکسان است و ارتباطی به میزان حقوق کارگر یا پایه سنوات ندارد.

فرمول محاسبه حق اولاد

حداقل حقوق کارگران در هر سال × ۳ × تعداد فرزندان

مثال های نحوه محاسبه حق اولاد کارگران قانون کار در سال ۱۴۰۴

۱- کارگر با سابقه کار ۷۲۰ روز و دارای یک فرزند زیر ۱۸ سال:

۱۰,۳۹۰,۹۶۸ =  3 * حداقل مزد کارگر درسال ۱۴۰۴ × 1

۲- کارگر با سابقه کار ۷۲۰ روز و دارای دو فرزند زیر ۱۸سال:

۲۰,۷۸۱,۹۳۶ =۳ * حداقل مزد کارگر در سال ۱۴۰۴ × 2

۳– کارگر با سابقه کار ۷۲۰ روز و دارای سه  فرزند زیر ۱۸ سال:

۳۱,۱۷۲,۹۰۴ = ۳ × حداقل مزد کارگر در سال ۱۴۰۴ × 3

حق اولاد تا چند سالگی و به چه کسانی تعلق می‌گیرد؟

یکی از پرسش‌های مهم درباره حق اولاد ۱۴۰۴، دامنه شمول و مدت زمان پرداخت آن است. بسیاری از کارگران می‌خواهند بدانند این مزایا تا چه سنی برای فرزندان برقرار است و شامل چه کسانی می‌شود. مطابق رویه موجود، معیار اصلی در شرایط دریافت حق اولاد، سن و وضعیت اشتغال یا تحصیل فرزند است؛ به این معنا که مبلغ حق اولاد مصوب تا ۱۸ سالگی بدون قید و شرط پرداخت می‌شود و پس از آن تنها در شرایط خاص (تحصیل یا ازکارافتادگی فرزند) ادامه می‌یابد.

شرایط پرداخت بر اساس سن و وضعیت فرزند

فرزندان زیر ۱۸ سال: حق اولاد برای همه فرزندان دختر و پسر بدون هیچ شرطی برقرار است.

فرزندان بالای ۱۸ سال: تنها در صورتی مشمول می‌شوند که صرفا مشغول به تحصیل باشند یا بنا به تایید کمیسیون پزشکی تامین اجتماعی، دچار بیماری یا نقص عضو بوده و توانایی کار نداشته باشند.

فرزندان دختر: ازدواج یا طلاق مانع دریافت حق اولاد نمی‌شود. ملاک اصلی، سن و وضعیت تحصیل یا توانایی کار است.

فرزندان پسر: پس از ۱۸ سالگی، تنها در صورت ادامه تحصیل یا ازکارافتادگی حق اولاد پرداخت می‌شود. در غیر این صورت، مشمول دریافت حق اولاد نمی‌شوند.

نکته مهم: پرداخت حق اولاد ارتباطی به حضانت و کفالت فرزند ندارد. بنابراین حتی در صورت جدایی والدین، هر دو والد شاغل می‌توانند برای فرزندان خود حق اولاد دریافت کنند.

نتیجه: هیچ محدودیت سنی برای دریافت حق اولاد تعیین نشده است. بنابراین، اگر فرزند بالای ۱۸ سال تمام تنها به تحصیل اشتغال داشته باشد، تا اتمام دوره تحصیلی، حق اولاد به وی پرداخت خواهد شد. در مورد فرزندان دختر نیز همین شرایط برقرار است و ازدواج و طلاق تاثیری در پرداخت یا عدم پرداخت حق اولاد ندارد. به عبارت دیگر، شرایط پرداخت حق اولاد برای کارگران مشمول قانون کار، بدون توجه به جنسیت فرزند، یکسان است.

حق اولاد دختر تا چند سالگی تعلق میگیرد؟

یکی از ابهاماتی که در خصوص حق اولاد دختر و قانون حق اولاد دختر بوجود می‌آید ناشی از متفاوت بودن شرایط تعلق حق اولاد به فرزند دختر بین کارگران مشمول قانون کار و بازنشستگان است. با توجه به اینکه حق اولاد دختر برای بازنشستگان تا ازدواج تعلق می‌گیرد بنابراین این تصور وجود دارد که حق اولاد دختر کارگران نیز باید تا ازدواج پرداخت شود.

اینکه حق اولاد دختر تا چند سالگی باید پرداخت شود و قانون حق اولاد در خصوص فرزند دختر چه می‌گوید در قسمت قبلی نیز اشاره شد. طبق قانون حق اولاد برای دختران نیز مانند پسران تا ۱۸ سالگی پرداخت می شود. اینکه قبل از ۱۸ سالگی فرزند دختر ازدواج کرده باشد و یا مشغول به کار باشد مانع پرداخت حق اولاد نیست. حق اولاد فرزند دختر در سن بالای ۱۸ سالگی به شرط اشتغال صرف به تحصیل و یا معلولیت پرداخت می‌شود.

در صورتی که در سن بالای ۱۸ سالگی فرزند دختر و یا پسر مدتی فارغ از تحصیل بوده و بعدا مشغول به تحصیل شود به شرطی که اشتغال به کار نداشته باشد با ارائه مدارک اشتغال به تحصیل به کارفرما، حق اولاد تعلق می‌گیرد.

حق اولاد پسر تا چند سالگی تعلق میگیرد؟

در خصوص اینکه حق اولاد پسر تا چند سالگی تعلق میگیرد نیز ابهاماتی وجود دارد که ناشی از شرایط حق اولاد پسر بازنشستگان است. بازنشستگان حق اولاد پسر را تا ۱۹ سالگی دریافت می‌کنند در حالی که کارگران مشمول قانون کار حق اولاد پسر را تا ۱۸ سالگی دریافت می‌کنند. حق اولاد پسر در بیشتر از ۱۸ سالگی به شرط اشتغال صرف به تحصیل و یا معلولیت پرداخت می‌شود.

به صورت کلی اینکه حق اولاد پسر تا چند سالگی تعلق می‌گیرد و یا حق اولاد دختر تا چند سالگی تعلق می‌گیرد پاسخ یکسان است و شرایط حق اولاد برای فرزند پسر و دختر یکسان است.

حق اولاد دختر مطلقه

اگر فرزند دختری ازدواج کرده باشد و طلاق گرفته باشد تاثیری در شرایط حق اولاد نخواهد داشت. حق اولاد دختر مطلقه در صورتی که زیر ۱۸ سال تمام بوده و یا در سن بالای ۱۸ سال اشتغال صرف به تحصیل داشته و یا دارای معلولیت مورد تایید کمیسیون پزشکی باشد تعلق می‌گیرد. بنابراین شرایط حق اولاد دختر مطلقه نیز مانند سایر فرزندان بوده و ازدواج و طلاق جزو شرایط حق اولاد کارگران نیست.

حق اولاد به چند فرزند تعلق می‌گیرد؟

با توجه به تغییر قانون و بخشنامه حق اولاد اینکه حق اولاد به چند فرزند تعلق می‌گیرد برای بسیاری از کارفرماها و کارگران جای سوال می‌شود. همانطور که در قسمت مربوط به قانون جدید حق اولاد توضیح داده شد در متن ماده ۸۶ قانون تامین اجتماعی مصوب ۱۳۵۴ حق اولا به حداکثر دو فرزند تعلق می‌گیرد. در قانون جدید حق اولاد که در قسمت‌های قبلی به آن اشاره شده است محدودیت تعداد فرزند برای پرداخت حق اولاد برداشته شده است. بنابراین طبق آخرین قانون حق اولاد به تمام فرزندان حائز شرایط تعلق می‌گیرد.

مدارک لازم برای دریافت حق اولاد

برای اینکه شرایط دریافت حق اولاد به‌طور رسمی در سیستم کارفرما و سازمان تأمین اجتماعی ثبت شود، ارائه مدارک هویتی و تکمیلی ضروری است. این مدارک به کارفرما کمک می‌کند که مبلغ حق اولاد مصوب را به درستی در فیش حقوقی کارگر لحاظ کنند و از بروز اختلافات بعدی جلوگیری شود. در ادامه، فهرست مدارک اصلی و مدارک تکمیلی موردنیاز برای دریافت حق اولاد ارائه شده است:

مدارک پایه (برای تمامی متقاضیان):

اصل و کپی شناسنامه کارگر بیمه‌شده و فرزندان

اصل و کپی کارت ملی بیمه‌شده و فرزندان

فیش حقوقی ماه گذشته

دفترچه بیمه یا کد ملی ثبت شده در سامانه تامین اجتماعی

مدارک تکمیلی (در شرایط خاص)

گواهی اشتغال به تحصیل: برای فرزندان بالای ۱۸ سال که دانشجو یا محصل هستند.

گواهی کمیسیون پزشکی یا بهزیستی: برای فرزندانی که به دلیل بیماری یا نقص عضو قادر به کار نیستند.

حکم سرپرستی دادگاه: در صوررتی که فرزند تحت تکفل به صورت فرزند خوانده باشد.

نکته مهم: برای فرزندان زیر ۱۸ سال، فقط شناسنامه و کارت ملی کافی است.

مدارک تکمیلی فقط زمانی درخواست می‌شود که فرزند بالای ۱۸ سال باشد یا وضعیت خاص (بیماری/ فرزندخوانده) وجود داشته باشد.

یک بار ارائه مدارک به کارفرما و ثبت در پرونده کفایت می‌کند و در مراجعات بعدی فقط مدارک به‌روزرسانی (مثلا گواهی تحصیلی سال جدید) نیاز خواهد بود.

سقف تعداد فرزندان مشمول

قبل از سال ۹۲، پرداخت حق اولاد به موجب مقررات قدیمی تنها برای دو فرزند امکان‌پذیر بود. این محدودیت بر اساس متن اولیه ماده ۸۶ تامین اجتماعی اعمال می‌شد و موجب محرومیت بسیاری از خانواده‌های کارگری با فرزندان بیشتر می‌گردید.

با تصویب قانون اصلاح قوانین تنظیم جمعیت و خانواده در سال ۱۳۹۲، این محدودیت به‌طور کامل حذف شد. از آن زمان به بعد، حق اولاد به تمام فرزندان واجد شرایط تعلق می‌گیرد و کارفرما مکلف است به ازای هر فرزند مشمول، مبلغ مصوب را در فیش حقوقی کارگر اعمال کند.

به بیان دیگر در مقررات جاری، سقف دو فرزند حذف شده و در سال ۱۴۰۴ پرداخت حق اولاد برای هر تعداد فرزند مشمول، الزامی است.

حق اولاد در قراردادهای ساعتی و پاره وقت

بر اساس قوانین کار و تأمین اجتماعی، نوع قرارداد (دائم، موقت یا ساعتی) هیچ تفاوتی در شرایط دریافت حق اولاد ایجاد نمی‌کند. حق اولاد ۱۴۰۴ به همه کارگران مشمول قانون کار تعلق می‌گیرد، به شرط آنکه حداقل ۷۲۰ روز سابقه بیمه داشته باشند و فرزندان آن‌ها واجد شرایط باشند.

نکته مهم: طبق ماده ۳۹ قانون کار، کارگران پاره وقت و ساعتی به نسبت کارکرد از حقوق و مزایای قانون کار بهره‌مند می‌شوند. پس کارگرانی که با قراردادهای ساعتی و پاره وقت مشغول به کار هستند در صورت دارا بودن شرایط لازم باید مبلغ حق اولاد مصوب را به نسبت کارکرد خود دریافت کنند.

ماده۸۷ـ پرداخت کمک عائله ‌مندی به عهده کارفرما می‌باشد و باید در موقع پرداخت مزد یا حقوق به بیمه شده پرداخت شود.

تبصره ـ هر گاه در مورد پرداخت کمک عائله‌ مندی اختلافی بین بیمه شده و کارفرما حاصل شود بطریق مذکور در فصل حل اختلاف قانون کار‌ عمل خواهد شد.

منبع: قانون تامین اجتماعی

حق اولاد به کارگران زن و خانم

حق اولاد ۱۴۰۴ یکی از مزایای مزدی است که به موجب ماده ۸۶ قانون تامین اجتماعی و مقررات قانون کار، بدون تبعیض میان زن و مرد پرداخت می‌شود. در متن قانون هیچ اشاره‌ای به جنسیت نشده و تنها شرایط مشخصی برای دریافت در نظر گرفته شده است؛ از جمله داشتن حداقل ۷۲۰ روز سابقه بیمه و وجود فرزند واجد شرایط (زیر ۱۸ سال، یا بالای ۱۸ سال صرفا در حال تحصیل، یا ناتوان از کار به تشخیص کمیسیون پزشکی).

بنابراین شرایط دریافت حق اولاد برای کارگران زن و مرد یکسان است و کارفرمایان مکلف‌اند در صورت احراز شرایط قانونی، این مبلغ را در فیش حقوقی آنان درج کنند.

برای روشن‌تر شدن موضوع، به یک مثال توجه کنید:
اگر زن و شوهری هر دو در یک کارگاه مشمول قانون کار مشغول به کار باشند و سابقه بیمه کافی داشته باشند، کارفرما موظف است مبلغ حق اولاد مصوب را به صورت جداگانه به هر دو پرداخت کند. این موضوع حتی در صورتی که حضانت فرزندان با یکی از والدین باشد نیز تغییری نمی‌کند، زیرا ملاک قانون «وجود فرزند واجد شرایط» است، نه حضانت یا تحت تکفل بودن.

به این ترتیب، مدارک لازم برای حق اولاد در مورد زنان شاغل نیز همان مدارکی است که برای مردان مطالبه می‌شود؛ شامل شناسنامه فرزندان و گواهی‌های مرتبط (تحصیل یا نظر کمیسیون پزشکی در صورت لزوم).

مالیات حق اولاد

حق اولاد ۱۴۰۴ از نظر قانونی جزو اقلام مزدی کارگران محسوب می‌شود و همانند سایر مزایای مرتبط با حقوق پایه، در محاسبه مالیات حقوق منظور می‌گردد. بر خلاف قوانین گذشته که حق اولاد معاف از مالیات بود از سال ۱۴۰۳ به بعد حق اولاد مشمول مالیات بر درآمد حقوق است و باید در جمع درآمد مشمول مالیات قرار گیرد.

حق بیمه حق اولاد

حق اولاد همچنان از کسر حق بیمه معاف است و سهم بیمه از آن کسر نمی‌شود. بنابراین در محاسبه حق بیمه سهم کارگر و سهم کارفرما، حق اولاد لحاظ نمی‌شود.

پرسش‌های متداول

آیا مبلغ حق اولاد بر اساس حداقل مزد قانون کار است یا مزد خود کارگر؟

مطابق ماده ۸۶ قانون تامین اجتماعی، معیار محاسبه حق اولاد حداقل مزد روزانه مصوب شورای عالی کار است. به بیان دیگر، مبلغ حق اولاد ارتباطی به مزد مبنای کارگر یا دریافتی فردی او ندارد. حتی اگر کارگر بیش از حداقل دستمزد حقوق بگیرد، کارفرما مکلف است حق اولاد را صرفا بر اساس سه برابر حداقل مزد روزانه محاسبه و پرداخت کند.

آیا پایه سنوات در حق اولاد تاثیر دارد؟

برابر با بند ۲ ماده ۸۶ قانون تامین اجتماعی میزان کمک عائله مندی (حق اولاد کارگران) معادل سه برابر حداقل مزد قانون کار است. بنابراین سابقه کاری و یا مواردی مانند پایه سنوات و یا مزایای دیگر در محاسبه کمک هزینه عائله مندی تاثیر ندارند.

حق اولاد به چند فرزند تعلق می‌گیرد؟

حق اولاد به تمام فرزندان واجد شرایط (زیر ۱۸ سال، یا بالای ۱۸ سال در صورت اشتغال صرف به تحصیل یا ناتوانی از کار به تشخیص کمیسیون پزشکی) تعلق می‌گیرد.

آیا حق اولاد به کارگران زن تعلق می‌گیرد؟

بله. مطابق ماده ۸۶ قانون تأمین اجتماعی، پرداخت کمک‌هزینه عائله‌مندی به بیمه‌شدگان مشمول قانون کار مقید به جنسیت نیست. بنابراین کارگران زن نیز در صورت دارا بودن حداقل ۷۲۰ روز سابقه بیمه و داشتن فرزند واجد شرایط، مستحق دریافت حق اولاد هستند؛ حتی در صورتی که همسر آنان نیز شاغل باشد.

اختلافات و پیگیری حق اولاد در اداره کار

گاهی در عمل پیش می‌آید که کارفرما از پرداخت حق اولاد خودداری کرده یا آن را به‌طور ناقص محاسبه می‌کند. در چنین شرایطی، کارگر می‌تواند با مراجعه به اداره کار آخرین محل اشتغال خود و ارائه دادخواست، مطالبه حق اولاد را پیگیری کند. حق اولاد به‌عنوان بخشی از حق‌السعی کارگر شناخته می‌شود و همانند مزد و سایر مزایا به تمام ایام کارکرد تعلق می‌گیرد، حتی اگر کارگر در ماموریت بوده باشد. نکته مهم این است که مطالبه حقوق و مزایای کارگران، مشمول مرور زمان نمی‌شود و در هر زمان که پرداخت نشده باشد، امکان مطالبه آن وجود دارد. به این ترتیب، کارگری که از دریافت مبلغ حق اولاد مصوب محروم مانده است، می‌تواند با طرح شکایت در مراجع حل اختلاف اداره کار، حقوق خود را مطالبه کند و رای صادره در این مراجع برای طرفین لازم‌الاجرا خواهد بود.

حق اولاد با استفاده از فیش حقوقی آنلاین کارتابان به صورت خودکار محاسبه شده و همراه با سایر حقوق و مزایای کارگر به شکل فیش حقوقی در قالب فایل PDF ارائه شده و قابل چاپ است.