عدم موافقت کارفرما با مرخصی کارگران
مرخصی به طور کلی به معنای حق قانونی کارمندان و کارگران برای ترک موقت محل کار به منظور استراحت یا انجام امور شخصی در روزهای غیرتعطیل است. استفاده از حق مرخصی برای کارکنان به رسمیت شناخته شده با این حال، یکی از مسائلی که همواره برای کارکنان چالش‌‌برانگیز بوده، نحوه و شرایط اخذ مرخصی از کارفرمایان است. در بسیاری از موارد، افراد ممکن است به دلایل مختلف نیاز فوری به مرخصی داشته باشند، اما با عدم موافقت کارفرما با مرخصی مواجه شوند. در ادامه ضمن توضیح کلی در مورد قوانین و مقررات مرخصی کارگران، به شرایط مخالفت کارفرما با مرخصی کارگران و راه حل قانونی آن پرداخته شده است.
فهرست مطالب
انواع مرخصی
در قانون کار مرخصی‌ها به انواع مختلفی تقسیم می‌شوند، مانند مرخصی استعلاجی، مرخصی تحصیلی، مرخصی زایمان، مرخصی استحقاقی، مرخصی فوت بستگان درجه 1 و مرخصی شیر دهی. در حالت کلی مرخصی‌ها بامزد، بدون مزد و حقوق و استعلاجی هستند که در تصویر زیر به صورت خلاصه انواع مرخصی‌های کارگران مشخص شده اند.
آیا کارفرما می‌تواند درخواست مرخصی کارگر را رد کند؟
وقتی در قوانین و مقررات حقی برای شخصی تعریف شده باشد اشخاص با شرایطی در قانون مشخص شده باید از آن استفاده کنند. مرخصی‌های کارگران نیز همین شرایط را دارند و در صورتی که کارگران شرایط آن را داشته باشند نباید مخالفت کارفرما با مرخصی کارگر اتفاق بیفتد. در صورتی که عدم موافقت کارفرما با مرخصی کارگران باعث بروز اختلاف بین طرفین شود باید از طریق مراحل قانونی که در این مقاله توضیح داده شده است اقدام شود.
برای پاسخ به اینکه آیا کارفرما می تواند با مرخصی کارگران مخالفت کند یا خیر لازم است به شرایط استفاده از انواع مرخصی‌ها اشاره شود. بیشتر در مرخصی‌هایی که قانون موافقت کارفرما را الزام کرده است از لحاظ مخالفت کارفرما با مرخصی و اختلاف پیش می آید.
در ماده 96 قانون کار زمان استفاده از مرخصی استحقاقی به صورت توافقی بین کارگر و کارفرما تعیین شده است. برای استفاده از مرخصی استحقاقی کارگر باید درخواست مرخصی خود را که حاوی مدت و زمان استفاده از مرخصی است را با امضای خود به کارفرما ارائه کند. کارفرما به صورت کتبی با درخواست کارگر برای مرخصی موافقت یا مخالفت می کند.
به طور کلی، کارفرما نمی‌تواند از حقوق قانونی کارگران در مورد مرخصی چشم‌پوشی کند؛ اما همیشه کارگران شرایط لازم برای دریافت مرخصی را ندارند. مرخصی‌های قانونی مانند مرخصی استعلاجی، استحقاقی و مرخصی زایمان باید به کارگران اعطا شود. با این حال، ممکن است کارگر با عدم موافقت کارفرما با مرخصی مواجه شود، به ویژه در مواردی که کارگر بیش از حد مجاز درخواست مرخصی کند.
همچنین، غیبت کارگر بدون اطلاع به کارفرما به عنوان مرخصی پذیرفته نمی‌شود. بنابراین، اگر کارگر پس از غیبت و عدم حضور بدون موافقت سر کار حاضر نشود کارفرما حق دارد مرخصی را تایید نکند و حتی در صورت وجود آیین نامه انضباطی در کارگاه، جریمه‌هایی نیز وضع کند. در این موارد، کارگر ممکن است با عدم موافقت کارفرما با مرخصی مواجه شود.
در چه مواردی موافقت کارفرما با مرخصی لازم نیست؟
برای مرخصی استحقاقی و بدون حقوق زمان و مدت استفاده از مرخصی باید به تایید کارفرما برسد یعنی کارگر باید ابتدا درخواست مرخصی کرده و موافقت کارفرما را کسب کرده و سپس از مرخصی استفاده کند.
در مرخصی‌هایی که عدم حضور خارج از اراده کارگر باشد موافقت بدوی کارفرما الزامی نیست. مرخصی استعلاجی از جمله مرخصی‌هایی هست که کارگر بدون کسب موافقت و مجوز کارفرما می تواند از آن استفاده کند. مخالفت کارفرما با مرخصی استعلاجی موضوعیت ندارد چرا که بیماری و یا حوادث موارد از قبل قابل پیش بینی نیستند. حتی ممکن است کارگر از قبل زمان بستری را اطلاع داشته باشد که در این حالت هم نیاز به موافقت کارفرما وجود ندارد.
هر چند از لحاظ قانونی در مرخصی استعلاجی کسب موافقت کارفرما الزامی نیست ولی کارگر باید در اولین فرصت به هر طریقی موضوع را به کارفرمای خود از لحاظ شروع استعلاجی و مدت آن اطلاع دهد. دلیل مهم اطلاع رسانی به کارفرما این است که کارفرما باید در لیست بیمه مدت مرخصی استعلاجی را ثبت کند.
اگر کارفرما از تحت درمان بودن کارگر اطلاع نداشته باشد ممکن است در لیست بیمه ترک کار ثبت کرده و یا شروع مرخصی استعلاجی را درست ثبت نکند، در این صورت کارگر در استفاده از مرخصی استعلاجی و دریافت غرامت از تامین اجتماعی به مشکل برخورد می کند.
آیا کارگران می‌توانند مرخصی های خود را به صورت نقدی دریافت کنند؟
بر اساس قانون کار، هر کارگر در طول یک سال کاری، حق استفاده از 26 روز مرخصی با حقوق را دارد. حال اگر کارگری نتواند از تمام این 26 روز مرخصی خود استفاده کند، به روزهایی که از این مرخصی‌ها باقی می‌ماند، مانده مرخصی گفته می‌شود. طبق ماده 66 قانون کار، کارگر می‌تواند حداکثر 9 روز از این مانده مرخصی را به سال بعدی منتقل کند و از آنها استفاده نماید.
باقی‌مانده مرخصی کارگران تنها زمانی که قرارداد کاری به اتمام می‌رسد، قابل بازخرید است و به این معنا نیست که کارگر در پایان سال از کارفرما بخواهد که مبلغ معادل روزهای باقی‌مانده از مرخصی‌اش را پرداخت کند. اگر مدت قرارداد بیشتر از یک سال باشد، مثل قرارداد یک و نیم ساله، دو ساله یا بیشتر، 9 روز ذخیره مرخصی قابل انتقال به سال بعد است. اما اگر قرارداد کمتر از یک سال یا دقیقا یک سال باشد، زمانی که قرارداد به پایان می‌رسد، کارفرما موظف است مبلغ معادل روزهای استفاده نشده از 26 روز مرخصی را به صورت نقدی پرداخت کند.
کارفرما می‌تواند به صورت ماهانه یا هر زمان که تمایل داشته باشد، مبلغ مانده مرخصی‌ها را به کارگر پرداخت کند که این پرداخت‌ها به عنوان علی‌الحساب تلقی می‌شود. هنگام محاسبه مبلغ مانده مرخصی، همه مزایا و پرداخت‌های جانبی مثل پول غذا، ایاب و ذهاب و سایر مزایا نیز باید در نظر گرفته شوند، چون هر آنچه که کارگر در هنگام حضور در محل کار دریافت می‌کند، باید در محاسبه مرخصی‌ها نیز لحاظ شود. به این نکته باید توجه کرد که مبلغی بابت بیمه و مالیات از مانده مرخصی کسر نمی‌شود.
موارد قانونی و صحیح مخالفت و عدم موافقت کارفرما با مرخصی کارگر
بر برخی از کارها انجام فعالیت کارگاه به صورت پیوسته و زنجیره ای است. در این حالت عدم حضور یک یا چند نفر از کارگران ممکن است فعالیت یک مجموعه را متوقف و یا مختل کند. در تبصره ماده 69 قانون کار این موضوع پیش بینی شده و کارفرما مکلف شده است با تایید و همکاری شورای اسلامی کار و یا نمایندگان کارگران برنامه و جدول زمانی استفاده از مرخصی کارگران را ظرف مدت سه ماه آخر هر سال برای سال بعد تهیه و به اطلاع کارگران برساند.
کارگران نیز با توجه به جدول زمانی مرخصی مکلف هستند از مرخصی استحقاقی استفاده کنند. در این حالت کارفرما می تواند با مرخصی خارج از برنامه کارگران مخالفت کند.
اقدامات لازم در صورت عدم موافقت کارفرما با مرخصی کارگر
اگر کارگری درخواست مرخصی کرده و کارفرما به صورت غیر قانونی با درخواست مرخصی کارگر مخالفت کند، می‌تواند کارگر با ارائه مرخصی که مخالفت کارفرما در آن ثبت شده به اداره کار، نظر اداره کار را محل را برای استفاده یا عدم استفاده از مرخصی درخواستی اخذ می کند.
توصیه می‌شود کارگران اعتراض خود را در همان زمان مطرح کنند، چرا که در صورت قطع همکاری، امکان پیگیری مسائل مربوط به مرخصی از بین می‌رود. با این حال، باید توجه داشت که طرح شکایت ممکن است امنیت شغلی فرد را تحت تاثیر قرار دهد و حتی بر تمدید قرارداد او تاثیر بگذارد که این موضوع نیز از محدودیت های کارگران برای احقاق حقوق خود به شمار می رود.
باتوجه به این توضیحات، کارگران باید از حقوق خود آگاه باشند و در صورتی که با عدم موافقت کارفرما مواجه شدند اقدامات قانونی لازم را انجام دهند.
مراحل قانونی در صورت مخالفت کارفرما با درخواست مرخصی و پیگیری آن
در قانون، شکایتی خاص برای مخالفت کارفرما با مرخصی پیش‌بینی نشده است، اما برای حل این مشکل، کسب نظر اداره کار در این زمینه در ماده 69 قانون کار پیش بینی شده است. این موضوع را می‌توان در دو حالت بررسی کرد:
یک: زمانی که کارفرما به‌طور کلی با مرخصی مخالفت می‌کند.
دو: زمانی که اختلاف تنها در خصوص زمان استفاده از مرخصی وجود دارد.
راه‌حل قانونی برای هر دو حالت طبق ماده 69 قانون کار، درخواست نظر اداره کار محل است. در این موارد، کارگر، کارفرما یا تشکل‌های کارگری کارگاه می‌توانند موضوع را به اطلاع اداره کار رسانده و از آن درخواست اظهار نظر کنند.
اگر کارگر بخواهد با نظر اداره کار مرخصی خود را بگیرد، ابتدا باید درخواست کتبی مرخصی را به کارفرما ارائه دهد. پس از آن، در صورتی که کارفرما با مرخصی مخالفت کند، کارگر می‌تواند برای کسب نظر اداره کار در خصوص مخالفت کارفرما اقدام کند. همچنین در تبصره همین ماده، توضیحات مربوط به مرخصی‌های کارهای زنجیره‌ای نیز ذکر شده است.در نهایت، اگر به دلیل مخالفت کارفرما با مرخصی، ایام مرخصی کارگران استفاده نشده و ذخیره شده باشد، در پایان قرارداد کار، کارفرما موظف است طبق مقررات، این ایام را بازخرید کند.
مرخصی‌های کارگران انواع مختلفی دارند و هر کدام از آنها مقررات خاص خود را شامل می‌شوند. عدم آگاهی دقیق از این مقررات می‌تواند منجر به تضییع حقوق کارگر یا کارفرما شود. در صورتی که در مورد مخالفت کارفرما با مرخصی کارگران یا سایر انواع مرخصی‌ها نیاز به اطلاعات تکمیلی دارید، توصیه می‌شود از کارشناسان و متخصصان حوزه قانون کار مشاوره بگیرید.
