عواقب گرفتن بیمه بیکاری

عواقب عدم استفاده از بیمه بیکاری

نگرانی از عواقب گرفتن بیمه بیکاری در بازنشستگی و اشتغال و کسب درآمد برای گذراندن زندگی دغدغه همه مردم است. در بسیاری از موارد ادامه اشتغال در اختیار کارگر و یا فرد شاغل نبوده و عواملی مانند خواست کارفرما، شرایط اجتماعی و محیطی، بیماری های پاندمی و … اشتغال را مختل و بیمه شده را مجبور به استفاده از بیمه بیکاری می‌کند. برقراری بیمه بیکاری و تاثیر بیمه بیکاری در بازنشستگی و اشتغال شرایط و اصولی دارد که در ادامه توضیح داده شده است.

بیکار کیست و به چه افرادی بیمه بیکاری تعلق می گیرد؟

قبل از پرداختن به عواقب گرفتن بیمه بیکاری اشاره‌ای داریم به اینکه بیکار کیست؟ و فرد بیمه شده برای گرفتن بیمه بیکاری چه شرایطی را دارا باشد؟ بر اساس قانون بیمه بیکاری «بیکار شخصی بیمه شده است که بدون میل و اراده خود بیکار شده و اکنون آماده به کار است و می‌تواند در محیط جدید فعالیت خود را آغاز کند.» همانطور که از متن فوق استنباط می‌شود غیر ارادی بودن بیکاری اصل مهمی است و تشخیص صحت و یا سقم آن بر عهده کمیته‌ای از نمایندگان سازمان تامین اجتماعی و اداره کار محل اشتغال بیمه شده است. با توجه به تاثیر بیمه بیکاری در بازنشستگی فرد برای گرفتن بیمه بیکاری باید:

• تبعه ایران و تابع قانون کار و تامین اجتماعی بوده و حداقل ۶ ماه سابقه پرداخت حق بیمه داشته باشد.
• اشتغال را به صورت غیر ارادی از دست داده و بازنشسته یا مستمری بگیر نباشد.
• فرد بیمه شده کارفرما و شاغل آزاد نباشد و حق بیمه پرداختی به صورت اختیاری و از طرف بیمه شده نباشد.
• حداکثر ۳۰ روز پس از بیکاری مراتب را به اداره کار محل اشتغال اطلاع داده و درخواست بیمه بیکاری ثبت کند.

در کل بیمه بیکاری فقط به کارگران و کارکنان مشمول قانون کار که سایر شرایط لازم را نیز داشته باشند تعلق می‌گیرد.

عواقب گرفتن بیمه بیکاری

 مطابق قانون تامین اجتماعی و با توجه به تاثیر بیمه بیکاری در بازنشستگی گرفتن بیمه بیکاری برای افرادی که شرایط آن را دارا هستند عواقبی از لحاظ سابقه بیمه در پی نخواهد داشت و عواقب گرفتن بیمه بیکاری ممکن است از لحاظ مبلغ مستمری و حقوق بازنشستگی باشد. مهمتر اینکه، مدت زمان گرفتن بیمه بیکاری به عنوان سابقه بیمه در سوابق فرد منظور خواهد شد. از عواقب گرفتن بیمه بیکاری یا به عبارتی شرایط بیمه بیکاری این اصل مهم ضروری است که صندوق بیمه بیکاری و متولی آن یعنی سازمان تامین اجتماعی در حین پرداخت بیمه بیکاری موظف به پرداخت عیدی و پاداش به بیمه شده نیست.

تاثیر بیمه بیکاری در بازنشستگی و عوارض گرفتن بیمه بیکاری برای بازنشستگی بیمه شده از دو دیدگاه قابل بررسی است.

• محاسبه بیمه بیکاری در بازنشستگی در سوابق بیمه گذار: بر اساس قانون و محاسبه بیمه بیکاری در بازنشستگی مدت زمانی که بیمه شده بیمه بیکاری دریافت می‌کند جزو سوابق بیمه محاسبه و در سوابق بیمه گذار ثبت شده و برای بازنشستگی قابل محاسبه خواهد بود.
• میزان حقوق بازنشستگی بیمه گذار: در این مورد خاص چنانچه گرفتن بیمه بیکاری در دو سال آخر اشتغال فرد نباشد، اثری بر محاسبه بیمه بیکاری در بازنشستگی فرد نخواهد داشت. از آنجا که حقوق بازنشستگی بر اساس پرداختی دو سال آخر محاسبه می شود و حقوق بیمه بیکاری ممکن است کمتر از حقوق دوران اشتغال بیمه شده باشد لذا در مواردی که حقوق دوران اشتغال از حقوق بیمه بیکاری بیشتر باشد گرفتن بیمه بیکاری بر روی حقوق بازنشستگی تاثیر منفی خواهد داشت.

سفارش کارشناسان کارتابان با توجه به تاثیر بیمه بیکاری در بازنشستگی، تاکید بر عدم استفاده از بیمه بیکاری در دو سال آخر اشتغال منتهی به بازنشستگی است به شرطی که حقوق دریافتی حین اشتغال از حقوق دریافتی بیمه بیکاری بالاتر باشد و گرفتن بیمه بیکاری باعث کاهش میانگین دستمزد دو سال آخر نشود تا در میزان دریافت حقوق بازنشستگی متضرر نشوید.

تاثیر مثبت بیمه بیکاری در بازنشستگی

همانگونه که اشاره شد سابقه بیمه بیکاری جزو سوابق بیمه از لحاظ بازنشستگی محسوب می شود. بنابراین اگر بیمه شده پس از رسیدن به سن بازنشستگی کسری بیمه داشته باشد با گرفتن بیمه بیکاری می تواند این کسری بیمه را جبران کند. از طرفی اگر بیمه شده در حین اشتغال با حداقل حقوق قانون کار مشغول به کار باشد و سابقه بیمه وی از لحاظ بازنشستگی تکمیل شده باشد گرفتن بیمه بیکاری باعث افزایش سابقه بیمه و در نهایت باعث افزایش سابقه بیمه بیش از ۳۰ سال شده و مستمری بازنشستگی را افزایش می دهد.

چگونگی محاسبه بیمه بیکاری در بازنشستگی

قوانین تامین اجتماعی در مورد حقوق بیمه بیکاری، و  محاسبه بیمه بیکاری در بازنشستگی کاملا مشخص و چارچوب بندی شده است.

• با توجه به تاثیر بیمه بیکاری در بازنشستگی، قانون گذار میزان مقرری بیمه بیکاری را ۵۵ درصد متوسط حقوق و دستمزد بیمه شده در نظر گرفته است که برای افراد تحت تکفل به ازای هر فرد ۱۰ درصد و حداکثر برای ۴ فرد قابل افزایش است. اما دو محدودیت برای مقرری بیمه بیکاری سقف و کف تعیین می‌کند. در هر حال مبلغ فوق نباید از حداقل حقوق قانون کار کمتر باشد.
• مقرری بیمه بیکاری نباید از ۸۰ درصد حقوق بیمه شده بیشتر باشد.

لازمه برخورداری از همه مواهب بیمه بیکاری، آشنایی با شرایط و عواقب و عوارض گرفتن بیمه بیکاری است که مشاوره حقوقی با کارشناسان مجرب ما در این زمینه را ناگزیر می‌کند.

عواقب نامحسوس گرفتن بیمه بیکاری برای افرادی که حقوق بیمه بیکاری آنان از حداقل حقوق قانون کار بیشتر بوده این است که در شروع هر سال جدید که حداقل حقوق کارگران افزایش می یابد، این گروه تحت شرایطی ممکن است مشمول افزایش حقوق نشوند. اگر حقوق بیمه بیکاری فردی در سال گذشته از حداقل حقوق قانون کار امسال بیشتر باشد حقوق بیمه بیکاری این افراد در امسال افزایش پیدا نمی کند بنابراین همان حقوق بیمه بیکاری سال گذشته را دریافت می کنند که این امر تاثیر منفی در حقوق بازنشستگی خواهد داشت.

مدت زمان گرفتن مقرری بیمه بیکاری

یکی از مهمترین ابهامات و عوارض گرفتن بیمه بیکاری مدت زمانی است که بیمه شده، بیمه بیکاری را می‌تواند دریافت کند. بر اساس قانون مقرری دریافتی بیمه بیکاری متناسب با میزان حق بیمه پرداختی است. برای متاهلین حداقل ۱۲ و حداکثر ۵۰ ماه و برای مجردین حداقل ۶ و حداکثر ۳۶ ماه خواهد بود. برای واریز ۶ تا ۲۴ ماه حق بیمه، بیمه شده متاهل ۱۲ ماه و بیمه شده مجرد ۶ ماه مقرری بیمه بیکاری دریافت می‌کند. اگر بیمه شده بیش از ۲۰ سال ( ۲۴۰ ماه) حق بیمه پرداخت کرده و متاهل باشد ۵۰ ماه، و اگر مجرد باشد ۳۶ ماه مقرری بیمه بیکاری دریافت می‌کند. جدول کامل بیمه بیکاری را مطالعه کنید.

برای آگاهی بیشتر از تاثیر بیمه بیکاری در بازنشستگی بندهایی از قانون تامین اجتماعی مصوب ۲۶ شهریور ۱۳۶۹ را یادآور می‌شویم.

بند ۷ تبصره ۳: گرفتن بیمه بیکاری مانع از دریافت مستمری جزیی نمی‌باشد.

تبصره ۵ : بیمه شده و افراد تحت تکفل در مدت زمان گرفتن مقرری بیمه بیکاری از خدمات درمانی قانون تامین اجتماعی استفاده خواهند کرد.

تبصره ۶: مقرری بیمه بیکاری مانند سایر مستمریها ی تامین اجتماعی از پرداخت هرگونه مالیات معاف می‌باشد.

ماده ۸: مواردی که مقرری بیمه بیکاری قطع خواهد شد:

• اشتغال مجدد بیمه گذار
• عدم شرکت فرد دریافت کننده مقرری در دوره های کارآموزی
• خودداری بیمه شده بیکار از پذیرش شغل تخصصی یا شغل مشابه
• بیمه شده بیکار ضمن دریافت مقرری مشمول استفاده از مستمری بازنشستگی یا از کار افتادگی کلی شود.

از آنجا که بندها و تبصره‌های قانون بیمه بیکاری و تامین اجتماعی در مورد مقرری بیمه بیکاری و تاثیر بیمه بیکاری در بازنشستگی، اغلب با اصطلاحات حقوقی تخصصی همراه است، برای در امان ماندن از عوارض گرفتن بیمه بیکاری می‌توانید با کارشناسان ما تماس گرفته و از اطلاعات بروز و دقیق اطلاع پیدا کنید. و بدون نگرانی از مقرری بیمه بیکاری استفاده کرده و از مزایای قانونی آن چه در زمان اشتغال و چه هنگام بازنشستگی بهره مند شوید.

اگر از بیمه بیکاری استفاده نکنیم چه میشود؟

فلسفه ایجاد بیمه بیکاری این است که از کارگری که از شغل فعلی خود بیکار شده و به دنبال یافتن شغل جدید است به صورت کوتاه مدت حمایت کند. مشخص است که طرح حمایتی کوتاه مدت نباید تمام مزایای اشتغال واقعی را داشته باشد. اغلب موارد اگر از بیمه بیکاری استفاده نکنیم و بیمه از طریق اشتغال و یا سایر بیمه های اختیاری واریز شود در بازنشستگی نسبت به حالتی که از بیمه بیکاری استفاده شود مزایای بیشتری خواهیم داشت. همچنین در زمان اشتغال مزایایی مانند مرخصی، عیدی و پاداش، سنوات، سنوات و موارد مشابه وجود دارد که در دوره بیمه بیکاری به کارگر پرداخت نمی شود.

اگر از بیمه بیکاری استفاده نشود، این حق جمع شده و تا زمان بازنشستگی برای کارگر محفوظ می ماند. اگر در سنین بالا و سال های آخر اشتغال کارگر از لحاظ جسمی و روحی دچار مشکلاتی باشد که قادر به کار نباشد می تواند از این حق در سنین بالاتر استفاده کند.

کارگران با سابقه حقوق و مزایای بیشتری نسبت به کارگران کم سابقه دارند و حقوق کارگران با سابقه از حقوق بیمه بیکاری بیشتر است. استفاده نکردن از بیمه بیکاری در سال های آخر کار باعث می شود حقوق بازنشستگی بیشتری پرداخت شود.

بازنشستگی متصل به بیمه بیکاری

اگر فردی سال های آخر دوران اشتغال خود را از بیمه بیکاری استفاده کند و بازنشسته شود، بازنشستگی متصل به بیکاری خواهد بود. عواقب گرفتن بیمه بیکاری در این شرایط حساسیت بیشتری داشته و اغلب افرادی که بیمه بیکاری دریافت می کنند از این بابت نگران هستند. افراد مسن قانون بیمه بیکاری که دارای ۵۵ سال سن و بیشتر باشند تا زمانی
که مشغول به کار نشده‌اند می‌توانند تا رسیدن به سن‌بازنشستگی تحت پوشش بیمه بیکاری باقی بمانند. این در حالتی است که فرد بیمه شده از لحاظ سابقه حائز شرایط بازنشستگی باشد ولی از لحاظ سنی کمبود داشته باشد.

نحوه محاسبه حقوق بازنشستگی بعد از بیمه بیکاری

مستمری و حقوق بازنشستگی از حاصل ضرب سنوات واریز بیمه در میانگین دستمزد دو سال آخ محاسبه می شود. کسی که دو سال آخر سابقه بیمه وی از طریق بیمه بیکاری بوده است نسبت به زمانی که اشتغال داشته کمتر است. پس میانگین مزد دو سال آخر همان مزد و حقوق بیمه بیکاری دریافتی در دو سال آخر خواهد بود. بنابراین محاسبه حقوق بازنشستگی بعد از بیمه بیکاری از میانگین حقوق دریافتی وی از بابت بیمه بیکاری محاسبه می شود.

آیا بیمه بیکاری در بازنشستگی تاثیر دارد؟

همانطور که در قسمت های قبل گفته شد بیمه بیکاری در بازنشستگی به احتمال خیلی زیاد تاثیر دارد. چون حقوق و مقرری بیمه بیکاری معادل ۵۵% درصد حقوق دریافتی در حین اشتغال است پس منجر به کاهش حقوق شده و میانگین مزد دو سال آخر را کاهش می دهد. بنابراین بیمه بیکاری در بازنشستگی تاثیر منفی برای خیلی از افراد خواهد داشت.

آیا استفاده نکردن از بیمه بیکاری در بازنشستگی تاثیر دارد؟

استفاده نکردن از بیمه بیکاری امتیازی است که تا زمان بازنشستگی به عنوان حق و حمایتی از کارگر باقی می ماند. بعد از بازنشستگی این امتیاز و حق از بین می رود. پس استفاده نکردن از بیمه بیکاری در بازنشستگی تاثیر مثبتی ندارد.

برخی افراد چنین تصور می کنند که استفاده نکردن از بیمه بیکاری در بازنشستگی به عنوان سوابق ارفاقی به سوابق بیمه موجود اضافه شده و منجر به افزایش حقوق بازنشستگی خواهد شد. این تصور صحیح نبوده و چنانچه فردی در طول مدت کاری خود از بیمه بیکاری استفاده نکند تاثیر مثبتی در بازنشستگی وی نخواهد داشت.

مضرات استفاده از بیمه بیکاری

بیمه بیکاری از جنبه در شرایط کارگر و بیمه شده تاثیر دارد. مضرات استفاده از بیمه بیکاری عواقب آن نیز از این دو جنبه یعنی حقوق و مزایای دوران اشتغال و حقوق بازنشستگی تاثیر مستقیم و اغلب منفی دارد. مضرات استفاده از بیمه بیکاری در دوران اشتغال قطع مزایایی است که در حین اشتغال پرداخت می شد مانند حق اولاد، عیدی و پاداش، سنوات، مرخصی و همچنین کاهش دریافتی ماهانه نسبت به ایام اشتغال است. همچنین مضرات استفاده کردن از بیمه بیکاری در بازنشستگی می توان به کاهش حقوق بازنشستگی اشاره کرد.

مزایای استفاده نکردن از بیمه بیکاری

مزایای استفاده نکردن از بیمه بیکاری در زمان اشتغال و بازنشستگی برای کارگر قابل تصور است. مزایای استفاده نکردن از بیمه بیکاری در زمان اشتغال بالا بودن حقوق و مزایای دریافتی است. برخی از مزایا مانند عیدی و پاداش، سنوات، مرخصی و حق اولاد در زمان بیمه بیکاری تعلق نمی گیرد. یکی دیگر از مزایای عدم استفاده از بیمه بیکاری این است که با افزایش سابقه بیمه، مدتی که کارگر بعدا می تواند از بیمه بیکاری استفاده کند نیز بیشتر می شود.

مزیت بسیار مهم استفاده نکردن از بیمه بیکاری حقوق بالاتر بازنشستگی است. اگر کارگری قبل از بازنشستگی و متصل به بازنشستگی از بیمه بیکاری استفاده نکند حقوق و مستمری بازنشستگی وی به احتمال خیلی زیاد نسبت به کسی که از بیمه بیکاری استفاده کرده بیشتر خواهد بود.

بازنشستگی با ۲۶ سال سابقه و ۴ سال بیمه بیکاری

با طرح یک مثال می توانین عواقب بیمه بیکاری و بررسی این که اگر بیمه بیکاری استفاده شود یا نشود چه تاثیری در حقوق بازنشستگی دارد می پردازیم.

ب – میزان مقرری روزانه بیمه شده بیکار معادل (۵۵%) متوسط مزد یا حقوق و یا کارمزد روزانه بیمه شده می‌باشد. به مقرری افراد متأهل یا‌متکفل، تا حداکثر (۴) نفر از افراد تحت تکفل به ازاء هر یک از آنها به میزان (۱۰%) حداقل دستمزد افزوده خواهد شد. در هر حال مجموع دریافتی‌ مقرری‌بگیر نباید از حداقل دستمزد، کمتر و از (۸۰%)
متوسط مزد یا حقوق وی بیشتر باشد.

بند ب ماده ۷ قانون بیمه بیکاری

ملاحظه می شود که حقوق و مقرری دوران بیمه بیکاری نسبت به زمان اشتغال کمتر است. از طرفی اگر حقوق محاسبه شده برای دوران بیمه بیکاری طبق فرمول ۵۵% از حداقل حقوق کامل قانون کار کمتر باشد، حداقل حقوق کامل قانون کار پرداخت می شود.

نکته مهم بعدی افزایش حقوق بیمه بیکاری هنگام تغییر سال و ورود به سال جدید است. پس از ورود به سال جدید که افزایش حقوق قانون کار اتفاق می افتد، حقوق بیمه بیکاری به شرطی افزایش پیدا می کند که حقوق دریافتی بیکاری در سال قبل از حداقل حقوق کامل قانون کار سال جدید کمتر باشد.

پس حتی اگر کسی با حقوق بالاتر وارد بیمه بیکاری شود حقوق وی در سال های بعدی ثابت مانده و به تدریج نسبت بالاتر بودن خود از حداقل حقوق قانون کار را از دست داده و در نهایت به حداقل حقوق قانون کار کاهش پیدا می کند.

از بحث بالا چنین نتیجه گرفته می شود که عواقب گرفتن بیمه بیکاری حتی برای کسانی که در ابتدا دارای حقوق بیمه بیکاری بسیار بالاتر هم هستند وجود خواهد داشت.

فرض کنیم کارگری متاهل با یک فرزند بوده و ۴۷ سال سن داشته با مزد روزانه ۶۵۰.۰۰۰ تومان مشغول به کار است و ۲۶ سال سابقه کار دارد که تا کنون از بیمه بیکاری استفاده نکرده است. به هر دلیلی از کار اخراج شده و در ۴۷ سالگی اقدام به گرفتن بیمه بیکاری می کند. طبق جدول بیمه بیکاری برای این کارگر ۵۰ ماه (۴ سال و ۲ ماه) بیمه بیکاری تعلق می گیرد. حداقل حقوق ماهانه قانون کار در هنگام بیکاری وی را ۷.۱۰۰.۰۰۰۰ تومان در نظر می گیریم.

در ابتدای بیمه بیکاری این فرد برای بازنشستگی ۲۶ سال سابقه بیمه داشته و ۴ سال بیمه بیکاری باعث تکمیل سابقه بیمه ۳۰ سال خواهد شد.

اگر این فرد از بیمه بیکاری استفاده نکند و بعد از تکمیل ۲۶ سال سابقه، ۴ سال هم به کار خود ادامه دهد هر سال شامل افزایش سالانه مزد شده و فرض کنیم بعد از ۴ سال میانگین مزد وی به ۱.۲۳۵.۰۰۰ تومان (با فرض افزایش مزد سالانه ۲۰ درصد) خواهد رسید.

اگر همان کارگر از بیمه بیکاری استفاده کند چه خواهد شد؟ در ابتدای بیمه بیکاری ۵۵% میانگین دستمزد ۹۰ روز آخر و ۱۰% حداقل حقوق ماهانه برای همسر و ۱۰% حداقل حقوق ماهانه برای فرزند پرداخت خواهد شد. پس ماهانه مبلغی در حدود ۱۰.۸۶۷.۰۰۰ تومان خواهد بود.

این مبلغ در سال سوم بیمه بیکاری با حداقل حقوق ماهانه قانون کار یکسان خواهد شد و کارگر تا سال سوم همان مبلغ ثابت را گرفته و پس از آن دو سال هم با حداقل حقوق قانون کار ادامه خواهد یافت.

یکی از عواقب گرفتن بیمه بیکاری این است که حقوق دریافتی شامل افزایش نشده و در کف حداقل حقوق حفظ می شود.

پس کسی که بازنشستگی با ۲۶ سال سابقه و ۴ سال بیمه بیکاری داشته باشد حداقل حقوق بازنشستگی را دریافت می کند.

بازنشستگی بعد از اتمام بیمه بیکاری

اگر بعد از گرفتن بیمه بیکاری شرایط سنی و سابقه بازنشستگی فراهم شود بیمه شده بازنشسته خواهد شد. اگر بازنشستگی متصل به بیمه بیکاری باشد حقوق بازنشستگی بعد از اتمام بیمه بیکاری طبق روال عادی بازنشستگی از روی میانگین دستمزد دو سال آخر ضرب در سنوات بیمه محاسبه می شود. جزئیات تاثیر و عواقب بیمه بیکاری در بازنشستگی در قسمت قبلی همراه با مثال توضیح داده شده است.

سوابق بیمه بیکاری از لحاظ مدت، عین سوابق عادی بیمه محسوب می شود. بازنشستگی بعد از بیمه بیکاری صرفا در حقوق بازنشستگی تاثیر دارد و از لحاظ مدت و سوابق بیمه ای تفاوتی بین اشتغال و بیمه بیکاری وجود ندارد. پس بیمه بیکاری از لحاظ سن و سابقه در بازنشستگی تاثیر ندارد.