نحوه ی محاسبه اضافه کاری و تعطیل کاری و جمعه کاری در قانون کار

اضافه کاری در قانون کار

درماده 51 قانون کار مدت زمانی که کارگر نیرو و یا وقت خود را در اختیار کارفرما قرار می دهد ساعات کار وی محسوب می شود. طبق همان ماده ساعات کار روزانه کارگر نمی تواند بیشتر از 8 ساعت باشد. برابر با تبصره 1 این ماده چنانچه ماهیت کار طوری باشد که ساعات کارکرد در برخی روزها کمتر از 8 ساعت و برخی روزها بیشتر از 8 ساعت است. در مجموع کل ساعات کار هفتگی نباید از 44 ساعت در هفته تجاوز نماید.

اگر نیاز باشد ساعات کار کارگری بیش از ساعات کار موظفی 44 ساعت در هفته باشد باید شرایط ماده 59 قانون کار رعایت شود.

الف : موافقت کارگر ب: پرداخت 40% اضافه بر مزد هر ساعت کار عادی.

از آنجا که به طور معمول حقوق کارگران ماهیانه پرداخت می شود لذا حقوق و مزایا از جمله اضافه کاری نیز سر ماه محاسبه و پرداخت می شود.

تعطیل کاری و روزهای تعطیل قانون کار:

در ماده 62 قانون کار روز جمعه برای کارگران تعطیل هفتگی است. مزد و مزایا و بیمه روز جمعه باید بدون حضور کارگر در کارگاه پرداخت شود.

در ماده 63 نیز تعطیلات رسمی تقویم کشور و 11 اردیبهشت به عنوان روز کارگر برای کارگران تعطیل با مزد است.

با تلفیق مفاد مواد 51 و 62 و 63 قانون کار چنین نتیجه گیری می شود: اگر کارگر در روزهای تعطیل رسمی کار کند و به جای آن روز دیگری تعطیل نشود باعث افزایش ساعات کار کارگر از مدت ساعات کار موظفی و در نهایت اضافه کاری می شود.

عنوان تعطیل کاری همان اضافه کاری است و این عنوان عرف شده و در قانون کار تعطیل کاری وجود ندارد.

جمعه کاری در قانون کار:

جمعه در ماده 62 قانون کار جزو روز تعطیل هفتگی کارگران تعیین شده است و اگر ماهیت کار طوری باشد که جمعه کارگران کار کنند باید فوق العاده جمعه کاری برای ساعات کار جمعه به میزان 40% پرداخت گردد.

از آنجا که جمعه همه جا تعطیل است و خانواده ها می توانند در کنار هم از این تعطیل استفاده نمایند لذا تعطیلی این روز مزایای بیشتری نسبت به تعطیلی کارگر در روزهای غیر جمعه دارد بنابراین فوق العاده جمعه کاری 40% در نظر گرفته شده که به تعطیلات سایر روزها این فوق العاده تعلق نمی گیرد.

تفاوت جمعه کاری و تعطیل کاری

فوق العاده40% جمعه کاری متفاوت از 40% موضوع اضافه کاری است.

به عنوان مثال کارگری که هم روز جمعه کار می کند و هم روز تعطیل رسمی وسط هفته و به جای این دو روز تعطیل روز دیگری را تعطیل نیست برای روز جمعه که سر کار بوده هم اضافه کاری و هم جمعه کاری (180%) محاسبه می شود ولی برای روز تعطیل رسمی وسط هفته فقط اضافه کاری (140%) تعطق می گیرد.

علل وقوع اضافه کاری

اضافه کاری در کارگاه ها در دو حالت رخ می دهد:

1- کارگران در ادامه ساعات کار عادی خود بیش از ساعات کار موظفی کار می کنند.

2- کارگران در روزهای تعطیل رسمی سر کار حاضر می شوند.

برابر با مواد قانونی اشاره شده اگر کارگری بیشتر از ساعات کار موظفی کار کند باید اضافه کاری به وی پرداخت گردد.

نحوه ی محاسبه اضافه کاری ماهیانه

در بعضی کارها ممکن است ساعات کار در روزهای مختلف و یا هفته های مختلف متفاوت باشد. در برخی روزها بیش از 8 ساعت و یا در برخی روزها کمتر از 8 ساعت باشد. در برخی هفته ها بیشتر از 44 ساعت و در برخی هفته ها کمتر از 44 ساعت در هفته باشد. این تفاوت ها در ماده 51 قانون کار نیز پیش بینی شده است.

در جایی که حقوق ماهیانه پرداخت می شود محاسبه اضافه کاری و جمعه کاری و تعطیل کاری به صورت ماهیانه انجام می گیرد. در این قسمت نیز محاسبه این فوق العاده ها به صورت ماهیانه آموزش داده می شود.

توجه: از این به بعد عبارت تعطیل کاری استفاده نمی شود چون داخل اضافه کاری مستتر است.

ساعات کار موظفی کارگران:

فلسفه ساعات کار روزانه 7ساعت و 20 دقیقه

ساعات کار هفتگی کارگران 44 ساعت است. هر هفته 6 روز کاری دارد بنابراین با تقسیم 44 بر 6 عدد 7.33 بدست می آید که معادل 7 ساعت و 20 دقیقه است. بنابراین ساعات کار موظفی کارگر در هر روز 7ساعت و 20 دقیقه است. در محاسبات جبری از عدد 7.33 (هفت و سی و سه صدم) استفاده می شود. هر دقیقه معادل یک شصتم ساعت و هر 20 دقیقه معادل 20 شصتم ساعت یا 33 صدم ساعت است.

در ماه های مختلف تعداد تعطیلات متفاوت است. چون تعطیلات با مزد است بنابراین وجود تعطیل در طول ماه باعث کاهش ساعات کار موظفی کارگر در آن ماه می شود.

محاسبه ساعات کار موظفی ماهیانه

حاصل ضرب تعداد روزهای غیر تعطیل رسمی هر ماه از روی تقویم رسمی کشور در عدد 7.33 ساعات کار موظفی کارگران است.

نمونه: جدول ساعات کار موظفی سال 1397

کارکرد واقعی کارگر

کارکرد واقعی کارگر امری واضح است. میزان ساعاتی که کارگر وقت و یا نیروی خود را در اختیار کارفرما قرارداده است کارکرد واقعی وی محسوب می شود. کارکرد کارگران از روی دفتر حضور غیاب، سیستم های مکانیزه حضورغیاب و … بدست می آید.

نکته : چنانچه کارگری در طول ماه از مرخصی استحقاقی استفاده کرده باشد مدت زمانی که از مرخصی وی کسر خواهد شد به کارکرد واقعی وی اضافه خواهد شد.

نمونه و مثال محاسبه اضافه کاری، جمعه کاری

کارگری با مزد روزانه 370423 ریال در ماه تیر 1397 هر روز از ساعت 7 صبح لغایت 16 کار می کند. روزهای تعطیلات رسمی همیشه سر کار است. جمعه ها یک جمعه در میان از ساعت 7 لغایت 12 سر کار است. در روزهایی که 7 لغایت 17 کار می کند نیم ساعت برای صرف صبحانه و نهار کار را تعطیل می کند. در طول این ماه یک روز کامل و یک روز 3 ساعت مرخصی استفاده کرده است.

مدت و مبلغ اضافه کاری و جمعه کاری این کارگر در طول ماه تیر 1397 چقدر خواهد بود؟

طبق جدول ساعات کار موظفی تیر سال 1397  برابر با 169 است.

این  شخص 26 روز 8.5 ساعت (9 ساعت حضور و نیم ساعت کسر صرف غذا) و سه جمعه 5 ساعت کارکرده است. جمع کارکرد این کارگر 236 ساعت می شود.

ساعات کار اضافه کاری از کسر ساعات کار موظفی از ساعات کارکرد حاصل می شود.

ساعات اضافه کاری = 236-169=67 ساعت

ساعات جمعه کاری = 3*5=15 ساعت

مزد هرساعت اضافه کاری:

مزد روزانه تقسیم بر 7.33 ضرب در 1.4 = 370423 تقسیم بر 7.33 ضرب در 1.4=70749 ریال.

فوق العاده هرساعت جمعه کاری :

مزد روزانه تقسیم بر 7.33 ضرب در 0.4 = 370423 تقسیم بر 7.33 ضرب در 0.4=20214 ریال.

فوق العاده اضافه کاری تیر ماه:

67*70749= 4,740,183 ریال

فوق العاده جمعه کاری تیر ماه:

15*20214= 303,210 ریال

همانگونه که ملاحظه می شود برای ساعات کار جمعه هم اضافه کاری و هم جمعه کاری محاسبه می شود ولی برای روز تعطیل وسط هفته فقط اضافه کار محاسبه شده است. حتی چنانجه روز دیگری به جاری جمعه تعطیل شود باز هم فوق العاده جمعه کاری محاسبه می شود.

اضافه کاری تنها و تنها زمانی معنی پیدا میکند که ساعات کار موظفی تکمیل شود و چنانچه ساعات کاری در طول ماه از ساعات کار موظفی آن ماه کمتر باشد کار تحت هر شرایطی اضافه کار محسوب نمیشود. مثلا در طول هفته 4 روزکاری و روزانه 10 ساعت کار باشد که مجموع کارکرد هفتگی 40 ساعت میشود که از میزان مقرر در قانون کار کمتر است و اضافه کاری محسوب نمیشود.

روابط و فرمول های محاسبه اضافه کاری و جمعه کاری و تعطیل کاری قانون کار